Bilsem ve Özel Yetenekli Çocuklar

Üsküdar Ahmet Yüksel Özemre Bilim ve Sanat Merkezi Uzman Psikologları Ömer Gümüşoğlu ve Zeynep Sipahi, özel yeteneklilik kavramı ve bilsemlerin işleyişi üzerine merak edilen konulardaki soruları yanıtladı.

Özel yetenekli öğrenci kimdir?

Literatürde genel olarak yaşıtlarına göre üstün performans gösteren veya yüksek düzeyde başarı elde eden çocuk olarak geçmektedir. Bakanlık tarafından; “Özel yetenekli birey; yaşıtlarına göre daha hızlı öğrenen; yaratıcılık, sanat, liderlik kapasitesinde olan, özel akademik yeteneğe sahip, soyut fikirleri anlayabilen, ilgi duyduğu alanlarda bağımsız hareket etmeyi seven ve yüksek düzeyde performans gösteren bireydir” şeklinde ifade edilmiştir.

Bilsem nedir?

Bilim ve Sanat Merkezleri bakanlığımız altında Özel Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı olarak kurulmuş ve yine bakanlık tarafından tanılanmış özel yetenekli öğrencilere destek eğitim veren kurumlardır. Alanında uzman öğretmenler tarafından, bireysel farklılıkların göz önünde bulundurulması kaydıyla, her bir öğrencinin ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarını gözeterek zenginleştirilmiş eğitim ortamları sunulmaktadır. Bilinmeyen bir husus da özel yetenekli çocukların sadece akademik alanda olduğu konusu, bilsemler bu konuda hem genel zihinsel yetenek hem de resim ve müzik alanında eğitimler veren kurumlardır. Yani bir öğrenci üç farklı alandan da özel yetenekli olarak tanılanabilmekte ve bilsemlerden eğitim almaya hak kazanmaktadır.

Bilsemler de nasıl bir eğitim programı yürütülmektedir?

Okuldaki sınıf düzeylerinden bilseme seçilme şartlarını taşıyan öğrencileri kademe kademe bir müfredata tabi tutmaktadır. Bilseme kayıt yaptıran öğrencilere öncelikle kurum vizyon ve misyonunu aktarma, kurum kültürü aşılama adına bir uyum eğitim süreci ile başlanmaktadır daha sonra destek eğitim programı ile öğrencilerin tüm alan ve disiplinlerle ilişkilendirilmesini sağlayarak etkili iletişim kurabilen, veri toplayan, çözüm bulabilen, grup çalışmasına yatkın ve farklı öğrenme yöntemlerini kullanan öğrenciler yetiştirilmeye çalışılmaktadır. Destek eğitimi tamamlayan öğrenciler bireysel yetenekleri fark etme programına dâhil olmaktadırlar. Bu programda bireysel yetenek alanlarına derinlemesine bir bakış söz konusudur ve öğrencinin bireysel yeteneklerini fark etmesini sağlamak amaçlanmaktadır. Bu aşamayı da başarıyla tamamlayan öğrenciler özel yetenekleri geliştirme programına dâhil olmakta ve burada belirlenen özel yeteneklerini ileri düzeyde bilgi, beceri ve davranışa dönüştürmeleri hedeflenmektedir. Son programımız ise proje üretimi programıdır. Bu aşama da ise öğrenciler ilgi, yetenek ve tercihlerine göre proje gruplarına ayrılır. Öğrenciler disiplinler arası çalışma ve farklı becerilerin sentezini gerçekleştirmeye yönelik projeler hazırlarlar. Her bir öğrencimizin mezun olmadan ulusal veya uluslararası arena da proje geliştirmeleri ve sunmaları hedeflenmektedir.

Sınıflar kaç kişi? Hangi dersler öğretiliyor?

Bilsemlerde sınıftan ziyade atölye bazlı eğitim ortamları mevcuttur. Burada da amaç bireyselleştirilmiş ve zenginleştirilmiş bir eğitim doğrultusunda öğrenci tercihleri, danışman öğretmen yönlendirmeleri ile öğrencilerin bu atölyelerden faydalanmaları sağlanmaktadır. Yapay zekâ, bilişim, kodlama, grafik tasarım, akıl oyunları, atom ve fizik, biyoloji, kimya, uzay ve coğrafya, maker, felsefe, edebiyat, ahşap gibi farklı ilgilere yönelik birçok atölyemiz bulunmaktadır. Destek eğitim aşamasında 10-12 kişilik gruplar olarak devam eden mevcutlarımız, bireysel yetenekleri fark ettirme ve özel yetenek alanlarında 5-6 kişilik gruplara düşmekte ve proje aşamasında projeyi hazırlayan öğrenci grubuna göre değişmekle birlikte özel ders gibi bire bir durumlar bile oluşmaktadır.

Bilsemlerde rehberlik çalışmaları nelerdir?

Öncelikle Bilsemlere yeni kayıt yaptırmış olan genel zihinsel yetenek alanı ile müzik ve görsel sanatlar yetenek alanı öğrencilerinin uyum sürecini hızlandırmak amacıyla kurumu, öğretmenlerini, diğer öğrencileri ve programları tanımalarını sağlamak amacıyla uyum ve tanıtım seminerleri yapılmaktadır. Yine ailelere yönelik olarak “Özel Yetenekli Çocuğum Var”  aile eğitim programları ile velilerin uyum ve sürece hazırlıkları yapılmaktadır. Bakanlık tarafından aile ve öğrencilere yönelik hazırlanan psikoeğitim programları yürütülmektedir. Bilsemde yeni göreve başlayan öğretmenlere yönelik uyum çalışmaları da yapılmaktadır. Yıl içinde öğrenci ve velilerin ihtiyaçları analiz edilmekte ve buna uygun seminer, bülten, sosyal medya içerikleri oluşturulmaktadır. Bireysel psikolojik danışma ve rehberliğe ihtiyacı olan öğrenci ve velilere yönelik danışmanlık hizmetleri verilmektedir. Ayrıca yıl içinde ihtiyaç dâhilinde merak ve kariyer amaçlı gezi, atölye gibi çalışmalar sürdürülmektedir.

Özel yetenekli bireyler için ailelere verilecek öneriler nelerdir?

Genel olarak ilk yıllar, ailenin farklılığı bir sorun gibi değil, keyifle yaşadığı yıllardır. Fakat ilerleyen yıllarda çocuğun farklı gelişimi karşısında aile sıkıntıya düşmektedir. Çünkü bu çocukların yeteneklerinin geliştirilmesi için sürekli ilgi gösterilmesi ve desteklenmesi gerekmektedir. Bu konuda aileler Anne-baba arasında büyük görüş ayrılıkları olmamalı, koşulsuz kabul ile sevgi gösterilmeli, disiplinli bir ilgi, sorumluluk alma duygusunu çocuğa yaşatmalı, duyarlılıklarına karşı destekte bulunulmalı. Kaynaklara ulaşım sağlanmalı (dergi, kitap, ansiklopedi, vb.), Müzelere, tarihi yerlere, sanat galerilerine, vb. yerlere götürülmeli ve en önemlisi çocuğun tüm sorularına, elden geldiğince yanıt verilmelidir. Ayrıca çocuğun ilgi ve üstünlük gösterdiği dallarda, anne babalar yetersiz kaldıklarında, olanakları el verdiğince etkinliklere yönlendirmelidir.