Dijital Oyunlar: Yasaklamalı mı Yasaklamamalı mı?

Teknolojinin tamamen hayatımızın içine sızdığı, mutfak ve giyim alışverişlerimizi bile internet üzerinden yaptığımız bu çağda, erken çocukluk dönemi itibariyle oyun uygulamaları ve çok kısa bir süre sonra da video oyunları çocukların hayatına giriyor. ‘Renkleri bir yaşında öğrendi’, ‘İngilizce ona kadar sayabiliyor’, ‘Bütün hayvanları tanıyor’, ‘Markaları ezbere biliyor’ gibi etkileriyle başta eğitici görünen bu oyunların yararları olduğu kadar zararları da mevcut.
Özellikle iki yaşına kadar gözlerini, algılamalarını olumsuz etkilemesi ve konuşma ihtiyacını azaltması nedeniyle çocukların kesinlikle oyun uygulamalarından uzak tutulması önerilirken, ilerleyen yaşlarda seçilen oyunların içerikleri ve kullanım sürelerinin önemi devreye giriyor.
İlkokul çağında ise ekran karşısında ne kadar çok vakit geçirirlerse başarı şanslarının bir o kadar arttığı online/çevrimiçi ya da gerçek zamanlı oyunlarla tanışıyorlar. Bu, derslere, ödev yapmaya ve uykuya ayrılan vaktin azalmasına neden oluyor. Sadece bu iki etmen bile okuldaki akademik başarının düşmesinde önemli rol oynuyor. Ekran başında ne açlığının ne de tokluğunun farkında olmadan yemek yiyen çocukların ileriki hayatlarında sağlık sorunlarına yol açabilecek düzensiz beslenme alışkanlıkları bu yıllarda ediniliyor.
Sosyal ortamlarda arkadaşlık kurmak için bir araç görevi gören çok popüler bazı oyunların çocuklar üzerinde kısa süreli hafıza gelişimi, strateji kurma, hızlı karar alma ve problem çözme alanlarında faydalı olduğunu gösteren araştırmalar var. Ancak; yaş büyüdükçe sınır konulmadan, kontrolsüzce oyun oynayan çocuklarda iskelet ve sırt-boyun kas sorunlarının yanı sıra, görme problemleri, enerji atamamaktan dolayı hiperaktivite bozukluğu, sözel ifade gibi sorunlarla karşılaşmak çok mümkün. Ergenlik çağında sanal ortamda kendilerine bir dünya yarattıkları, sadece orada varlık gösterebildikleri ya da mutlu olabildikleri, sosyal ortamlarda doğru davranışları ve iletişim becerilerini sergileyemedikleri ya da kendilerini ifade edemedikleri için içe kapandıkları sıkça karşılaşılan durumlar. Oyunlar nedeniyle şiddetin zaman içerisinde çocuklara normal gelmesi de cabası.
Peki çocuklarımız hiç mi oyun oynamasın? Okul ortamında akranlar bir araya geldiğinde aynı çizgi filmi seyretmenin, benzer oyuncaklara sahip olmanın sevincini yaşarken elbette aynı video oyunlarını ya da oyun aplikasyonlarını konuşabilmek de isteyecekler.

Ne yapmalı?

1- Çocuklarınızdan beklediğiniz ya da yapmasını istemediğiniz davranışlar konusunda önce siz kendinize dönüp ne kadarını gerçekleştirdiğinize bakmalısınız. Onlar mutlaka sizi taklit edecektir.2- Ödevlerini bitirdikten sonra bir saat sizinle veya gözetiminizde oyun oynamasına izin verebilir, ekran karşısında geçirdiği zamanlara karşılık sportif aktiviteler yaparak hem enerjisini atmasını hem de arkadaşlarıyla sosyalleşmesini teşvik edebilirsiniz. 3- Arkadaşlarıyla sinema ve ev buluşmalarının yanı sıra ailece piknik ve top oyunlarını, doğa yürüyüşlerini rutin haline getirebilir, pazar ve markete gidip ev alışverişinizi birlikte yapabilirsiniz.4- Vapur veya tren yolculuğuna çıkıp keyifli vakit geçirebilir, yapmaktan hoşlandığınız şeyleri (maket yapmak, kurabiye pişirmek, bisiklete binmek, sevdiğiniz müziği birlikte dinleyip dans etmek vs.) çocuklarınızla paylaşabilirsiniz. 5- Ödevler ya da yatmadan önce okunan hikâye kitapları dışında siz de evde kitap okuma saatleri yapıp çocuğunuza rol model olabilirsiniz.6- Akşam yemeğini hep birlikte ve sofrada yiyerek ailece sohbet etmek için vakit yaratabilirsiniz. Çocuklarınızı birer birey olarak kabul edip onları sorgulamadan dinleyerek sohbete doğal şekilde dâhil olmalarını sağlayabilirsiniz. Örneğin 'Bugün nasıl geçti?’ diye sormak yerine kendi gününüzü anlatın. ‘En çok hangi arkadaşını seviyorsun?’ yerine ‘Bugün arkadaşın o sevdiğin oyuncağı getirmiş mi?’ diye sorun. ‘Ödevlerini bitirdin mi?’ yerine ‘Ödevlerin konusunda yardımcı olabileceğim bir şey var mı?’ gibi destek içeren mesajlar verin.7- Kendi başına geçirdiği zamana ek olarak grup sporları ya da akranlarıyla kalabalık ortamlarda bulunmasına fırsat tanıyarak sosyalleşmesine, ilişki kurmasına, problem çözme becerilerinin gelişmesine destek verebilirsiniz.8- Aile içi kuralları belirlerken karar sürecinde çocukların da fikirlerinin alınması onları değerli hissettirecektir. Neyi neden yaptığınızı, niçin önemli/zararlı/gerekli olduğunu açıklayarak kurallara uymalarını kolaylaştırabilirsiniz. Ebeveynler arası tutarlılık, anneyle babanın aynı duruşu sergilemesi ve benzer durumlarda kararlılık gösterip olabildiğince aynı tepkilerin verilmesi, çocuğun kuralları kabul etmesi açısından önemlidir.
Çocukların ilişki kurma, sevgi ve güven ihtiyacıyla hayata geldikleri unutulmamalıdır. Zamanınızı onlara ayırdığınızı ve sizin için değerli olduklarını hissettirin. Çocuklarınızı nitelikli aktivitelerle meşgul tutmak ilişkinizi güçlendirirken aynı zamanda onların ekran başında vakit geçirme ihtiyacını da azaltacaktır. Merakı gelişmiş, incelemeyi seven, okumaktan zevk alan, sosyal ortamlarda davranışlarıyla kabul görüp hatta tercih edilen bir çocuk zaten bireyselleşme ve telefonla vakit geçirme ihtiyacı duymayacaktır.
Evet, televizyon, bilgisayar ve oyunlar hayatımızın vazgeçilmez bir parçası artık ama bunun çocuklarınızın hayatını nasıl etkileyeceği siz ebeveynlerin ilgisi, denetimi ve tutumlarına bağlı. Teknoloji kullanımının getirdiği risk ve tehditleri takip edin. Çocuğunuzun bilmesi gerekenleri onunla paylaşın ve uyarın. Sevdikleri şeyleri yapmalarına izin verirken bir yandan da onları korumayı ihmal etmeyin.