15 Mart 2023
O artık kıpır kıpır bir oyun dönemi çocuğu. Bireyin sağlıklı kişilik gelişimi, ilgi ve yeteneklerinin fark edilmesi ve geliştirilmesi, kendine yetebilen ve topluma faydalı bir birey olabilmesi konularında erken çocukluk döneminin büyük etkisi vardır.
TRT Çocuk
Bu kritik dönemde çocukların gelişimlerinin takibi ve desteklenmesi kuşkusuz çocuğu tanımak, gelişim dönemlerine ait özellikleri bilmek ve bu doğrultuda çocuğu gözlemlemekten geçer.
Çocuk 3 yaşına geldiğinde kendisinden bağımsız bir dünya olduğunu ve kendisinin de o dünya içerisinde bağımsız bir birey olduğunu fark eder.
Artan dil-bilişsel kapasite ile daha anlamlı ve amaçlı insan ilişkileri kurabilmeye başlar. Bu ilişkilerdeki ilerlemelerle giderek daha sosyal ve özerk bir birey haline gelir. Kişiliği şekillenmeye devam eder ve kendini yönetebilmeye başlayarak daha dengeli bir birey olma yolunda ilerler.
Artan zihinsel kapasitesi ve insan ilişkileri ile çocuğun ilgisi dış dünyaya ve beraberinde insanlara doğru kaymaya başlar. Sorgu çağında olan çocuk, ardı arkası kesilmeyen sorularıyla dünyayı ve insanları tanımaya, keşfetmeye çalışır.
Motor gelişim alanı, doğum öncesi dönemde başlayarak hayat boyu devam eder ve bireyin hareket ile ilgili beceri ve davranışlarındaki değişim ve gelişimi ifade eder. Motor gelişim, ince motor(küçük kas) ve kaba motor (büyük kas) gelişim olmak üzere 2 alt başlıkta incelenmektedir. İnce motor(küçük kas) gelişim alanı; kavrama, tutma, sıkma gibi el ve ayak hareketlerini içerir. Kaba motor(büyük kas) gelişim alanı ise; emekleme, yürüme, koşma, zıplama gibi vücudun genel hareketlerini içerir. Motor gelişim alanındaki beceriler, bebeğin fiziksel olarak büyümesi ve olgunlaşmasıyla ilişkili olarak kazanılmaktadır.
Yaşamın üçüncü yılından itibaren fiziksel büyüme ve gelişim hızı ilk iki yıla oranla giderek yavaşlar. Çocuk artık mevcut motor becerilerinde giderek ustalaşmaya ve yeni beceriler edinmeye başlar. Bir yetişkin gibi yürüyüp koşmaya, merdiven inip çıkmaya, engeller üzerinden atlamaya başlar. Fiziksel anlamda oldukça bağımsız hareket edebilir hale gelir.
3-4 yaş aralığında çocuğun aşağıda sıralanmış olan gelişimsel özellikleri göstermesi beklenir. Ancak gelişimin bireye özgü oluşu, genetik ve çevresel faktörler sebebiyle bu özellikler her çocukta farklı derecelerde ve farklı biçimlerde gözlenebilir.
İnce Motor Gelişim Özellikleri
-En fazla 8’ e kadar küpten kule yapabilir.
-Çizilen dik çizgileri, daireleri kopya edebilir.
-İri boncukları ipe dizebilir.
-Makas kullanabilir.
-Yemek yerken kaşık, çatal kullanabilir.
-Baş kısmı normalden daha iri olacak şekilde insan vücudu çizebilir.
-Tek ayağı üzerinde durabilir, tek ayakla sıçrayabilir.
-Parmak uçlarında yürüyebilir.
-Zıplayan top vb. nesneleri yakalayabilir.
-Basit engellerin üzerinden atlayabilir.
-Kıyafetlerini yardımsız giyinmeye başlayabilir.
-Pedal çevirebilir, üç tekerlekli bisikleti sürebilir.
-Yetişkinlere benzer şekilde ayak değiştirerek teker teker merdiven basamaklarını çıkabilir.
-Mesane kontrolünü sağlayabilir, tuvalet alışkanlıklarını kazanabilir.
Dil gelişimi; bebeğin doğumuyla başlayan ve sözlü-sözsüz iletişime yönelik sesleri, sembolleri, kavramları edinmesini ve doğru şekilde kullanmayı öğrenmesini içeren bir süreçtir.
Dil gelişim süreci; kişinin dili kullanarak kendini anlatabilmesini sağlayan ifade edici dil becerilerini ve kişinin kendisine yöneltilen ifadeleri doğru anlamasına yarayan alıcı dil becerilerini içerir. Bebekler doğdukları andan itibaren etraflarındaki seslere karşı duyarlılık gösterir, alıcı ve ifade edici dil becerilerini aktif olarak kullanmaya başlarlar. Gelişim süreci içerisinde dil konusunda giderek ustalaşırlar.
3-4 yaş aralığında çocuk, dili kullanma konusunda oldukça gelişmiştir. Artık yetişkinlerle ve akranlarıyla işlevsel konuşmalar gerçekleştirebilir, sohbet edebilir hale gelir. Kendisine söylenenleri anlar ve kendisini düzgün bir şekilde ifade edebilmeye başlar.
3-4 yaş aralığında çocuğun aşağıda sıralanmış olan gelişimsel özellikleri göstermesi beklenir. Ancak gelişimin bireye özgü oluşu, genetik ve çevresel faktörler sebebiyle çocukların alıcı ve ifade edici dil becerilerini kazanma hızlarında farklılıklar gözlenebilir.
-Yer bildiren ifadeleri anlayabilir.
-Çoğul ekini doğru şekilde kullanmaya başlar.
-Kendisine sorulan belli başlı sözcükleri tanımlayabilir, nesnelerin kullanım amaçlarını söyleyebilir.
Zıt anlamlı kelimeleri anlayıp ifade edebilir.
-Akıcı şekilde konuşabilir.
-Yakın zamanda gerçekleşen olayları anlatıp üzerinde konuşabilir.
-Ne, kim, nerede, neden gibi soru ifadelerini sıklıkla kullanır ve kendisine bu ifadelerle sorular sorulduğunda cevap verebilir.
Biliş; insan beyninin algılama, öğrenme, karar verme, tasarlama, çözümleme, değerlendirme gibi zihinsel süreçlerini ifade eder. Bilişsel gelişim alanı da bu zihinsel süreçlerdeki değişim ve gelişimleri içerir. Bireyin düşünme, öğrenme ve hatırlama süreçleri yaşla birlikte değişim gösterir.
Çocukların bilişsel kapasiteleri; doğumdan itibaren karşı karşıya kaldıkları uyaranların ve yaşamsal deneyimlerin etkisiyle hızla gelişmeye devam eder. Çocuklar gelişimsel süreç içerisinde ilk düşünme, çözümleme girişimlerinin ardından deneme-yanılma yoluyla hareket etmeye başlarlar. Sonrasında ise bilinçli seçimler yapmaya ve kontrollü davranışlar sergilemeye yönelirler. 3 yaş çocuğu, seçimler yapmaya (giyeceği kıyafeti seçmek gibi), neden-sonuç ilişkileri kurmaya (elini sobaya değdirdiği için canının yandığını anlama gibi), edindiği bilgileri işlevsel şekilde kullanabilmeye (oyuncağının bir düğmesinin veya özelliğinin ne işe yaradığını öğrendikten sonra o düğmeyi amacına uygun şekilde kullanabilmek gibi) başlar.
Çocuk artık daha karmaşık zihinsel süreçlerle düşünmeye ve deneyimleri doğrultusunda akıl yürütmeler yapmaya başlar.
3-4 yaş aralığında çocuğun aşağıda sıralanmış olan gelişimsel özellikleri göstermesi beklenir. Ancak gelişimin bireye özgülüğü, mizaç farklılıkları ve karakteristik özellikler sebebiyle bu gelişim her çocukta farklı derecelerde ve farklı biçimlerde gözlenebilir.
-Uzun-kısa, büyük-küçük gibi kavramları fark edebilir, öğrenebilir.
-Bilgiyi öğrenmeye ve işe yarar şekilde kullanabilmeye başlar (ışığın nasıl açıldığını öğrenme ve karanlık olduğunda düğmeye basıp ışığı açmak gibi).
-Sembolik oyun oynar ve nesneleri amaçları dışında kullanabilir.
-Nesneleri belli özelliklerine göre gruplayabilir, basit sınıflandırmalar yapabilir.
-Neden-sonuç ilişkisi kurmaya başlar.
-Karşılaştığı durumlar karşısında (acıktığında, üşüdüğünde, uykusu geldiğinde vs.) ne yapması gerektiğini bilir.
-10’a kadar ritmik sayabilir.
-Renkleri tanımaya başlar.
Bebekler sosyal bir çevrenin içine doğarlar ve yaşamın ilk anından itibaren doğrudan veya dolaylı bir şekilde sosyal etkileşim pratiklerinde ve toplumsallaşma girişimlerinde bulunurlar. Sosyal-duygusal gelişim, en temelde çocuğun kendisi ve çevresiyle uyum içerisinde olabilmesidir. Çocuğun sosyal uyaranları ve duyguları doğru anlayıp doğru ifade edebilmesi ve bunlara uygun tepkiler verebilmesi, özdenetim becerilerini geliştirebilmesi gibi süreçler de sosyal duygusal gelişim alanı kapsamındadır.
3-4 yaş aralığında, 2 yaş inatçılığı azalır ve çocuk giderek daha uyumlu olmaya başlar. 3 yaş çocuğu artık oyun çağındadır. Bu dönemde çocuğun hayal gücü çok güçlü, merak duygusu çok aktiftir. Sürekli kendisi ve çevresiyle ilgili sorular sorar. Böylece kendisini, dünyayı, insanları tanımaya ve keşfetmeye çalışır. Çocuklar, bu yaş aralığında benmerkezci düşünme eğilimindedir. İnsanların kendisinden farklı duygu ve düşüncelere sahip olduklarını anlayabilme konusundaki becerileri henüz tam olarak gelişmemiştir.
Bu dönemde çocuk akranlarıyla vakit geçirmekten, oyun oynamaktan keyif alır. Benliğini inşa etmeye devam eder ve adını, cinsiyetini, yaşını fark ederek kendini tanımaya ve tanıtmaya başlar. Cinsel kimlik gelişimi de devam eder. Çocuk hem kendi cinsiyetine hem de karşı cinse dair gözlemlerde ve çıkarımlarda bulunmaya başlar.
3 yaş çocuğu seçimler yapmaya, kuralların ve sınırlarının bilincine varmaya başlar. Bu dönemde çocuğun kendisini tanımasına, ilgi alanlarını fark etmesine imkân vermek gerekir. Bunların yanı sıra ilgileri, yaşantıları hakkında çocukla konuşmak; kendisini anlatmasına, ifade etmesine uygun ortamlar oluşturmak da oldukça önemlidir.
-Ev işleri, bahçe işleri, alışveriş işlerinde vs. yetişkine yardımcı olmaktan hoşlanır.
-Eşyalarını, oyuncaklarını kendine göre düzenleyip toplayabilir.
-Akranlarıyla birlikte olmaktan, oynamaktan keyif alır.
-Oyuncaklarını, yiyeceklerini paylaşma anlayışı gelişmeye başlar ancak her zaman paylaşma davranışını sergilemek istemeyebilir.
-Kendisinden küçük çocuklara bazen sevgi, şefkat gösterebilirken bazen tam tersi yaklaşımlarda bulunabilir. Bu doğal bir durumdur.
-Duyguları anlama ve ifade etme konusunda gelişme gösterir. Ancak karşısındaki kişinin ne hissettiğini hâlâ tam olarak anlayamayabilir. Empati yeteneği henüz tam olarak gelişmemiştir.
-Karanlık gibi olgulardan, yalnız kalmak vb. durumlardan korkabilir.
-Cinsiyet farklılıklarını idrak etmeye ve keşfetmeye başlar.
-Tuvalet kontrolü ile birlikte bedenini ve duygularını belirli düzeyde kontrol edebilmeye başlar.
Bu içerik ilgili uzman danışman tarafından izleyicilerimizi bilgilendirme amaçlı hazırlanmıştır. Kendinizin veya çocuğunuzun sağlığı ile ilgili her konuda, bir tıp doktoruna veya çocuk eğitimi ve psikolojisi alanında çalışan uzmanlara danışmanızı tavsiye ederiz.
Büyükler; bayram için bayram temizliği yapar, kıyafetlerini hazırlar, çocuklar için birlikte bayramlık alışveriş yaparlar.
Bilsem nedir? Hangi özelliklere sahip çocuklar özel yetenekli olarak tanımlanır? Sınavla seçilen çocuklar Bilsem'de neler yapıyor?
Çocukların uyku saati için Kız Kulesi Masalları'nda Seray Gözler'in anlattığı "Sihirli Bulgur Pilavı" masalını anlatın.
TRT Çocuk kahramanlarının yer aldığı sinema filmleri ile Ramazan Bayramı özel bölümleri TRT Çocuk'ta!