9-12 Yaş Aralığında Sizleri Neler Bekliyor?

Bireylerin sağlıklı kişilik gelişimi, ilgi ve yeteneklerinin fark edilmesi ve geliştirilmesi, kendine yetebilen ve topluma faydalı bir birey olabilmeleri gibi konularda çocukluk dönemi deneyimlerinin önemli etkisi vardır. Bu kritik dönemde çocukların gelişimlerinin takibi ve desteklenmesi kuşkusuz çocuğu tanımak, gelişim dönemlerine ait özellikleri bilmek ve bu doğrultuda çocuğu gözlemlemekten geçer.

9-12 yaş grubundaki çocukların, ilkokulla birlikte başlayan sosyal etkileşimi ve toplumsal becerileri bu yaşlarda da artarak devam eder. Okul yıllarının, çocuğun hem sosyal hem de bilişsel gelişimine pek çok katkısı vardır. Bu yaşlar çocuğun, yetişkinlik döneminde kullanacağı pek çok kabiliyeti edinmeye başladığı dönemdir. Çocuğun bilişsel kapasitesinin hızla gelişmesi hem dil gelişimine hem de sosyal- duygusal gelişimine katkı sağlar. Bunun yanında, her konuda kendi duygu ve düşüncelerini esas aldığı benmerkezci yaklaşımdan uzaklaşır ve kendini toplumun bir parçası olarak var edebilir. Duyguları anlamak ve yönetmek, empati yapmak, sorumluluk almak gibi sosyal-duygusal becerilerde fark edilebilir gelişim gösterir. Bu yaş grubunda arkadaşlar ve akran ilişkileri önem kazanır. Çocuk, kendisini akranlarıyla kıyaslayarak tanımaya ve tanımlamaya başlar. Çocuğun zengin uyaranlarla (kendini ifade eden ve olumlu geri bildirim veren ebeveynler, farklı bakış açıları katabilecek yaşam deneyimlerinin sağlanması vb.) çevrili olması, gelişim sürecini hızlandırır ve duygusal olgunluk, sağlıklı benlik ve öz-yeterlilik bilincini inşa etmesine katkı sağlar.

9-12 Yaş Gelişim Özellikleri

Fiziksel Gelişim

Motor gelişim alanı; doğum öncesi dönemde başlayarak hayat boyu devam eden, bireyin hareket ile ilgili beceri ve davranışlarındaki değişim ve gelişimi ifade eder. Motor gelişim, ince motor(küçük kas) ve kaba motor (büyük kas) gelişim olmak üzere 2 alt başlıkta incelenmektedir. İnce motor(küçük kas) gelişim alanı kavrama, tutma, sıkma gibi el ve ayak hareketlerini içerir. Kaba motor(büyük kas) gelişim alanı ise; emekleme, yürüme, koşma, zıplama gibi vücudun genel hareketlerini içerir. Motor gelişim alanındaki beceriler, bebeğin fiziksel olarak büyümesi ve olgunlaşmasıyla ilişkili olarak kazanılmaktadır.

İnce ve kaba motor becerileri, orta çocukluk döneminde de gelişim göstermeye devam eder. 9-12 yaş aralığındaki çocuk; esneklik, denge ve çeviklik gibi kabiliyetleri de kapsayan kaba motor becerilerinde oldukça başarılıdır. İnce motor becerileri de çocuğun yazmayı öğrenmesiyle birlikte ciddi bir gelişim gösterir.

9-12 yaş itibariyle fiziksel gelişim yeniden hız kazanır. Bireyler arası gelişimsel farklılıklar gözetilmekle beraber, ergenliğe geçişin ilk sinyalleri görülmeye başlanır. Kız çocuklarının fiziksel gelişimi, erkek çocuklarına kıyasla daha hızlıdır. Bu yaşlarda “ön ergenlik” sürecinin başlaması da olasıdır.. Bu gelişim döneminin sonunda ise çocukları ergenlik beklemektedir.

Fiziksel Gelişim Özellikleri

-Kız çocuklarında hızlı boy ve kilo artışı görülebilir.

-Artan kas gelişimiyle beraber daha güçlüdür.

-Kalan süt dişlerinin de tamamı dökülür ve kalıcı dişler tamamlanır.

- Daha hızlı koşar, daha yükseğe sıçrar.

-Artan fiziksel hareket becerileri ile birlikte spor yapmak için daha heveslidir.

- Nesneleri yakalamakta ve tepki vermekte (elle ya da ayakla vurmak) çok daha başarılıdır.

- Detaylı ve üç boyutlu resimler çizer.

- Küp ve silindir gibi cisimleri kolaylıkla kopyalar.

- El yazısı daha okunaklı ve anlaşılır bir hal alır.

Dil Gelişimi

Dil gelişimi, bebeğin doğumuyla başlayan sözlü-sözsüz iletişime yönelik sesleri, sembolleri, kavramları edinmesini ve doğru şekilde kullanmayı öğrenmesini içeren bir süreçtir.

Dil gelişim süreci, kişinin dili kullanarak kendisini ifade etmesini sağlayan ifade edici dil becerilerini ve kişinin kendisine yöneltilen ifadeleri doğru anlamasını sağlayan alıcı dil becerilerini içerir. Bebekler doğdukları andan itibaren etraflarındaki seslere karşı duyarlılık gösterir, alıcı ve ifade edici dil becerilerini aktif olarak kullanmaya başlarlar. Gelişim süreci içerisinde de dil konusunda giderek ustalaşırlar.

9-12 yaş grubunun dil becerilerine, okulda edindiği tecrübelerin büyük katkıları vardır. Okuduğunu anlama ve dil kullanımı birbiriyle ilişkili olarak gelişir. Doğru bir telaffuzla okuyabilmek, çocuğun konuşma becerisini de geliştirmesini sağlar. Eş anlamlı ve mecaz anlamlı kelimeleri anlayabilirler, böylelikle mizahi kavrayış yetenekleri de gelişir. Kelime haznesi genişler ve öğrendiği yeni kelimeleri konuşurken de kullanır. Bu yaş grubunda, karmaşık dil bilgisi yapılarını ve konuşma stratejilerini kullanmak artık çok daha kolaydır.

Bunların yanında, girdiği sosyal ortamlarda doğru yerde konuşmayı ve gerektiğinde dinlemeyi öğrenir. Sırasının gelmesini bekleyebilir ve kimsenin sözünü kesmez. Bu yaş grubundaki çocuk kendini net olarak ifade eder, iletişim esnasında karşıdan gelen mesajı algılamakta da sorun yaşamaz. Soyut muhakeme yeteneği geliştiği için kinayeli söylemleri anlamakta daha başarılıdır, cümle içindeki tutarsızlıkları kolayca fark edebilir. Her gelişim alanında olduğu gibi dil gelişimi de bireyden bireye farklılık gösterir. Öte yandan kültürel faktörlerin de dil kullanma becerisinin gelişimi üzerinde çok büyük etkisi vardır.

Dil Gelişimi Özellikleri

-Çok daha fazla sayıda kelimenin anlamını bilir ve cümle içinde kullanır.

-Tek bir kelimenin birden fazla anlamı olduğunu bilir ve bu kelimeleri cümle içinde farklı işlevlerde kullanır.

-Tek bir durumu ifade etmek için birden fazla kelime kullanabileceğini bilir ve gerektiğinde kullanır. (düşmek- devrilmek / bitirmek-tamamlamak).

-Edilgen cümle kullanım sıklığı artar (Ev kirlendi, ödev yapıldı vb.)

-Bağlaç kullanım sıklığı artar (ama, sonra, ardından, böylece vb.).

-Konuşurken cümlelerini daha iyi planlar, ifadelerinde daha detaylı açıklamalara yer vermeye başlar.

Bilişsel Gelişim

Biliş; insan beyninin algılama, öğrenme, karar verme, tasarlama, çözümleme, değerlendirme gibi zihinsel süreçlerini ifade eder. Bilişsel gelişim alanı da bu zihinsel süreçlerdeki değişim ve gelişimleri içerir. Bireyin düşünme, öğrenme, hatırlama süreçleri yaşla birlikte değişim gösterir.

Çocukların bilişsel kapasiteleri, doğumdan itibaren karşı karşıya kaldıkları uyaranlar ve yaşamsal deneyimlerin de etkisiyle hızla gelişmeye devam eder. Çocuklar, gelişimsel süreç içerisinde ilk düşünme, çözümleme girişimlerinden, deneme-yanılma yoluyla hareket etmeye sonrasında ise bilinçli seçimler yapmaya ve kontrollü davranışlar sergilemeye geçiş yapar.

9-12 yaş grubundaki çocuk çok daha esnek, mantıklı ve organize biçimde düşünmeye başlar. Bu dönem, somut işlemler dönemi olarak da bilinir. Çocuğun sınıflandırma, sıralama ve akıl yürütme kabiliyetleri büyük gelişim gösterir. Bilginin kendisine somut ve net biçimde sunulmasına ihtiyaç duyar. Soyut muhakeme kabiliyeti ise bu yaş grubunun sonlarına doğru kazanılmaktadır. Zengin uyaranların ve zengin yaşam deneyimlerinin sunulduğu, farklı insanlarla devamlı iletişimin olduğu, olumlu geri bildirimlerin verildiği bir dış dünyada, bilişsel gelişim çok daha hızlı gerçekleşir.

Bilişsel Gelişim Özellikleri

-Büyük ölçekli mekânların krokisini zihninde çizebilir.

-Problemlere mantık çerçevesinde yaklaşır, uygulanabilir ve sorunu ortadan kaldıran çözümler üretebilir.

-Yeni bilgiyi anlamak, öğrendiği eski bilgiyi yeniden kullanmak için ihtiyaç duyduğu zaman azalır.

-Daha kapsamlı ve detaylı düşünebilir, bir olayı birden fazla açıdan ele alabilir.

-Daha fazla anıyı hafızasında daha uzun süre tutmaya başlar.

-Bir eylemi, sadece “canı yapmak istediği için” yapmaz, ondan bir şey yapılması istendiğinde de nedenini sorgular. Artık daha kontrollüdür.

-Bir konuya, duruma veya nesneye odaklanma süresi artar.

Sosyal-Duygusal Gelişim

Bebekler, sosyal bir çevrenin içine doğarlar ve yaşamın ilk anından itibaren doğrudan ya da dolaylı bir şekilde etraflarındaki kişilerle iletişim ve etkileşim içinde olmaya başlarlar. Çocuğun kendisi ve çevresiyle uyum içerisinde olabilmesi, sosyal uyaranları ve duyguları doğru anlayabilme, ifade edebilme ve uygun tepkiler verebilmesi, özdenetim becerilerini geliştirebilmesi gibi süreçleri içermesi beklenir.

9- 12 yaş grubu itibariyle artan sosyal etkileşim, çocuğun sosyal-duygusal gelişimine de olumlu katkı sağlar. Benlik anlayışının oturduğu orta çocukluk döneminde çocuk, kendi özelliklerini fark edip akranlarıyla kıyaslamayı, zayıf ve güçlü yönleri hakkında yorum yapabilmeyi öğrenir. Benlik bilincinin şekillenmesinde, gelişmekte olan bilişsel düşünme becerilerinin ve toplumla iletişimin artmasının da katkısı vardır. Bu süreç, çocuğun kendine dair algısının ve bilincinin inşasında oldukça önemlidir. Okula başlayıp kendini akranlarıyla kıyaslayan çocuk; kendini yetersiz, başarısız ve değersiz hissedebilir.

Bu yaş grubundaki çocuklar, toplumdan ayrı bir “birey” olduğunu anlar ve bununla beraber duygularını anlama ve düzenleme konusunda da yol kat eder. İyi bir eylem yaptığında kimse görmemiş olsa da gururlanabilir, bir sorumluluğunu yerine getirmediğinde muhtemel sonuçlarını öngörerek pişmanlık duyabilir. Gelişmiş bilişsel kapasite sayesinde karmaşık duygu durumlarını anlayabilir ve böyle hissettiğinde kendini ifade edebilir. Çocuğun etrafında iletişim becerisi iyi, duyguları anlamak ve üzerine konuşmak konusunda istekli yetişkinler olduğunda sosyal-duygusal gelişimi hız kazanır. Bu tür zengin sosyal etkileşim içinde büyütülen çocuk, duygularını anlama ve yönetme konusunda da daha becerikli olurlar. 9-12 yaş; çocuğun hayat boyu kullanacağı duygu, arkadaşlık, sorumluluk, toplumsal kurallar, ahlaki yargılar, akranla iletişim gibi pek çok kavrama dair bilgisinin şekillendiği kıymetli bir yaş grubudur.

Sosyal-Duygusal Gelişim Özellikleri

-Olumlu ve olumsuz kişilik özelliklerini tanımlayabilir. (çalışkan, güzel, hırçın, tembel vb.)

-Jest ve mimiklerden başkalarının duygularına dair çıkarımda bulunabilir.

-Karmaşık duyguları anlayabilir, kendisi bunu deneyimlediğinde ifade edebilir.

-Tek bir olayın birden fazla biçimde yorumlanabileceğini ve birden fazla duyguya sebep olabileceğini bilir.

-Kendini başkasının yerine koyup onun perspektifinden bakabilir.

-Diğer insanların onun hakkındaki değerlendirmelerini anlamak konusunda daha kabiliyetlidir.

-Toplumsal kuralları uygulamak konusunda daha esnektir, kuralları işine geldiği doğrultuda değiştirme girişiminde bulunur veya kurallara uymamayı tercih edebilir.

-Arkadaş grubunun bir parçası olmak ve akran kabulü artık çok daha önemlidir.

-Akranlarıyla yaşadığı çatışmaları ikna ve uzlaşma ile çözme becerisine sahiptir.