Çocuğa Ne Zaman Cep Telefonu Verilmeli?

Günümüzde akıllı cihazlar, iletişim, alışveriş, haberleşme, görüntü, video ve ses kaydetme, sosyal platformlardan video ve fotoğraf paylaşma gibi birçok ihtiyacı karşılayan en önemli araç haline geldi. Yetişkinlerin her türlü ihtiyacını karşılayan bu kapsamlı gelişmeler sonucu cep telefonları da çocukların yaşamının bir parçası oldu. Çocukların cep telefonu kullanımı, yararlarının yanı sıra zararları açısından da günümüz ebeveynlerini düşündüren bir konu.

Cep telefonunun doğru kullanımı; dengeli alışkanlıklar geliştirme, onları sürdürme, süre, içerik ve maliyetin takibini ve yönetimini yapabilme, materyal güvenliğini sağlama olarak düşünülebilir.

Peki cep telefonu çocuklar için gerçekten gerekli mi? Ebeveynler, çocuğa ne zaman cep telefonu vermeli? Çocuk cep telefonunu doğru kullanmak için nelere dikkat etmeli? Bu tür benzer soruları sizin için bu yazımızda yanıtlamaya çalıştık.

Cep Telefonu Çocuklar İçin Ne Zaman İhtiyaç Haline Gelir?

Günümüzde yetişkinlerin yanı sıra çocuklar da cep telefonuna ihtiyaç duyabilir.  Ancak ebeveynlerin aklına öncelikle çocuğun kontrolsüzce oyun oynaması gibi olumsuz kullanımlar gelebilir. Bu nedenle birçok ebeveyn çocuklarının cep telefonuna sahip olmalarına ilk başta sıcak bakmayabilir. Bir karar verilmeden önce cep telefonunun çocuğa ne kadar gerekli ve faydalı olabileceği ebeveynler tarafından mutlaka detaylı şekilde değerlendirilmelidir.

Çocuklar Cep Telefonunu Hangi Amaçlarla Kullanabilir?

• Cep telefonu çocuğa okul yolunda ya da evden uzakta seyahate gitmesi gerektiğinde iletişim, haberleşme ve güvenlik için gerekebilir. 

• Cep telefonu, çocuğun sosyal ilişkilerini sürdürmesine ve geliştirmesine katkı sağlayabilir. Örneğin; cep telefonu çocuğun düzenli olarak görmediği aile üyeleri veya arkadaşlarıyla iletişimde kalmasını sağlayan bir sosyal fayda aracı olarak kullanılabilir.

• Cep telefonuna sahip olmak, çocuğun sosyal aidiyet hissini etkileyebilir. Çocuk akran gruplarında cep telefonu aracılığıyla gerçekleşen sohbetler ve çevrim içi etkinliklere katılarak sosyal ilişkilerini pekiştirebilir. 

• Cep telefonu, çocuğun farklı sosyal ve duygusal gelişim alanlarını destekleyebilir. Çocuklar, evcil hayvan bakım rutinini yapma veya okuduğu kitapları takip etme gibi amaçlar için geliştirilen faydalı uygulamaları kullanabilir.

• Cep telefonu, çocuğun eğitim-öğretim sürecine katkı sağlayıcı bir rol oynayabilir. Çocuğun arkadaşları ve öğretmenleriyle aktif iletişimde olması, ödev ve sorumluluk paylaşımı gibi okuma becerilerini geliştiren faydalar sağlayabilir.

Çocuğunuz Cep Telefonu Sahibi Olmaya Hazır mı?

Çocukların cep telefonu sahibi olması ile ilgili kesin ve net kurallardan bahsetmek mümkün olmayabilir. Çocuğun hazırbulunuşluk ve uygunluğunun değerlendirilmesinde ebeveynlere yol gösterici olabilen bazı kriterler şöyle sıralanabilir:

• Öncelikle çocuğun ‘genel sorumluluk bilinci’ gözlemlenip değerlendirilmelidir. Çocuğun eşyalarının güvenliğini sağlayabilme, emanet edilen nesneleri basit düzeyde koruyabilme gibi becerileri karar verme esnasında göz önünde bulundurulabilir.

• Çocuğun genel anlamda ’kural bilinci’ olup olmadığı gözlenebilir. Bu noktada çocuğun evde veya okuldaki kurallara uyumluluk düzeyine bakılarak değerlendirme yapılabilir.

• Çocuğun, genel ‘saygı kurallarını yerine getirme’ konusunda yeterli olgunluğa sahip olup olmadığı da değerlendirilebilir. Başkasını dinleme, ortama uygun şekilde konuşma gibi becerileri, çocuğun kullanacağı dijital iletişim dili üzerinde de etkili olacaktır. 

• Çocuğun ‘temel kişisel güvenliğini’ sağlayabilmesi, dijital güvenlik bilincinin oluşması üzerinde de etkili olacaktır. Çocuğun yabancılardan gelen bağlantılara tıklama gibi şüpheli veya riskli durumlar karşısındaki tutumu da mutlaka değerlendirilmelidir. Bu gibi durumlarda kendini güvenceye alma ve yetişkine bilgi verme gibi dijital güvenlikle ilgili kuralları uygulayabilecek olgunlukta olması, çocuğun cep telefonuna sahip olması kararında önemli olacaktır.

• Çocuğun ebeveynine dijital ortamdaki deneyimlerini aktarması ve karşılaşabileceği riskli durumları rahatlıkla bildirmesi önemlidir. Bunun için de çocuğun ebeveyni ile kurduğu iletişim biçimi ve duygusal paylaşımlarda bulunup bulunmadığı gözden geçirilebilir. Bu noktada çocuğun ebeveyni ile güvenli bir ilişki kurması önemlidir. Güven temelli bir ilişki ise çocuğun ebeveyni tarafından her koşulda kabul edilip anlaşıldığını hissetmesi ve duyguları, düşünceleri, yaşadıkları hakkında ebeveyni ile paylaşımlarda bulunabilmesi ile mümkündür.

Çocuğun Cep Telefonu Kullanımında Güncel Bir Yöntem: Cep Telefonu Sözleşmesi

Tüm değerlendirmelerin ardından ebeveyn, çocuğun artık bir cep telefonu sahibi olmaya hazır olduğuna karar verebilir. Bu karar sonrasında sağlıklı bir süreç yürütebilmek adına yeni bir yöntem sayılabilecek olan “cep telefonu sözleşmesi” tercih edilebilir. Cep telefonu sözleşmesi, çocuk ve ebeveyn arasında imzalanan, çocuğun sağlıklı cep telefonu kullanımını amaçlayan ve telefonun kullanım amaçlarını, kurallarını ve sınırlarını belirleyen bir sözleşmedir.

Çocuk - Ebeveyn Cep Telefonu Sözleşmesi Hazırlanırken Nelere Dikkat Edilebilir?

• Öncelikle telefonun alım ve kullanım amaçları çocukla konuşularak detaylı ve net biçimde belirlenmelidir. Örneğin, çocuk cep telefonunu iletişim kurmak, müzik dinlemek gibi yalnızca belirlenen amaçlarla kullanmalıdır. Oyun oynamak, sosyal medyada vakit geçirmek gibi amaç dışı kullanımlarda bulunamayacağı gibi detaylar sözleşme maddelerinde açıkça belirtilmelidir.

• Çocuğun cep telefonuna sahip olması durumunda telefonu hangi saatler aralığında ve ne kadar süreyle kullanabileceği kesin sınırlarla belirlenmelidir. Çocukla birlikte belirlenen bu sınırlara sadık kalmak, sonraki süreçte çocuğun sorumluluğu alması ve itiraz hakkının doğmaması açısından önemlidir.

• Cep telefonunun mali bir gideri olduğu ve belirlenen sınırın korunmasında kendisinin de sorumlu olduğu çocuğa açıklanmalıdır. Fatura ödemelerinin nasıl olacağı, nasıl bir paket kullanılacağı gibi konular öncesinde konuşulup netleştirilmelidir. Belirlenen sınırın aşılması durumunda nasıl bir telafi yöntemi benimseneceği de maddeler arasına eklenmelidir. Örneğin, mali sınır aşıldığında, aşım miktarı çocuğun harçlığından karşılanabilir.

• Ailede cep telefonu kullanımına özel kurallar belirlenmişse bu kurallar çocuğa da bildirilmelidir. Örneğin, yemek masasındayken telefonla ilgilenilmeyeceği, telefonun şarj esnasında ebeveynin odasında bulundurulması gibi detaylar ayrıntılı biçimde sözleşmede belirtilmelidir. 

• Sözleşme tamamlandığında tüm maddeler son kez gözden geçirilerek maddeler üzerinde uzlaşılmalı ve sözleşme, ebeveyn ve çocuk tarafından imzalanmalıdır. Sözleşme maddelerini belirlerken örnekteki ifade biçimlerinden yararlanılabilir: 

  
  1. “ Cep telefonumu akşam 9’dan sonra itiraz etmeden ebeveynime teslim edeceğim. ”

  
  2. “Yabancı numaralardan gelen mesaj ve aramalar konusunda ebeveynimi hemen bilgilendireceğim.”
  
  3. “Ebeveyn olarak, belirlediğimiz kurallara ben de bağlı kalacak ve kuralların değişikliği söz konusu olduğunda çocuğum ile ortak hareket edeceğim.”

Özetle, cep telefonu kullanımıyla ilgili sınır ve kurallar çocukla birlikte konuşulmalı, karara bağlanmalı ve belirlenen bu karar ve kurallara sadık kalınmalıdır. Tüm teknolojik aletlerde olduğu gibi cep telefonu kullanımında da bilinçli ve kontrollü hareket etmek oldukça önemlidir. Sağlıklı cep telefonu kullanım alışkanlıklarının benimsenmesinde ebeveynin çocuğa olumlu bir rol model olması gerektiği de unutulmamalıdır.

Hazırlayanlar : Çocuk Gelişimci
Ayşegül KOÇALİ - Psikolog
E. Sevde UZUNOĞLU