6-9 Yaş Aralığında Sizleri Neler Bekliyor?

Bireylerin sağlıklı kişilik gelişimi, ilgi ve yeteneklerinin fark edilmesi ve geliştirilmesi, kendine yetebilen ve topluma faydalı bir birey olabilmeleri gibi konularda çocukluk dönemi deneyimlerinin önemli etkisi vardır. Bu kritik dönemde çocukların gelişimlerinin takibi ve desteklenmesi kuşkusuz çocuğu tanımak, gelişim dönemlerine ait özellikleri bilmek ve bu doğrultuda çocuğu gözlemlemekten geçer.

6-9 yaş grubu çocukların sosyal çevresi ve deneyimleri okula başlamanın da etkisiyle giderek zenginleşir. Bu zenginlik çocuğun gelişiminin birçok alanında da etkisini gösterir. Okul çağı çocuğu tüm gelişim alanlarına ait becerilerinde giderek profesyonelleşir. Yazı yazma, çizme, koşu yarışları gibi okul aktivitelerinde bulunan çocuğun hem ince hem kaba motor becerileri kuvvetlenmeye başlar. Okul ile genişleyen sosyal çevresinde dil becerilerini ve sosyal becerilerini daha sık kullanan çocuk var olan sosyal iletişim becerilerini geliştirmeye ve yeni beceriler edinmeye başlar. Toplumsal bir varlık olduğunun bilincine varan çocuk benmerkezci düşünce tarzından giderek uzaklaşmaya ve başkalarının duygu ve düşüncelerinin daha fazla farkında olmaya başlar. Oldukça enerjik, hareketli olan okul çağı çocukları sosyal-duygusal anlamda da kim olduğunu, ilgi ve yeteneklerini keşfetmeye başlar. Benlik algısı gelişmeye devam eder.

Akademik hayata başlamak çocuğun var olan bilişsel becerilerini geliştirmesini ve yeni bilişsel beceriler edinmesini ve kullanmasını da gerektirir.

6-9 Yaş Gelişim Özellikleri

Fiziksel Gelişim

Motor gelişim alanı; doğum öncesi dönemde başlayarak hayat boyu devam eden ve bireyin hareket ile ilgili beceri ve davranışlarındaki değişim ve gelişimi ifade eder. Motor gelişim, ince motor (küçük kas) ve kaba motor (büyük kas) gelişim olmak üzere 2 alt başlıkta incelenmektedir. İnce motor (küçük kas) gelişim alanı; kavrama, tutma, sıkma gibi el ve ayak hareketlerini içerir. Kaba motor(büyük kas) gelişim alanı; emekleme, yürüme, koşma, zıplama gibi vücudun genel hareketlerini içerir. Motor gelişim alanındaki beceriler, bebeğin fiziksel olarak büyümesi ve olgunlaşması ile ilişkili olarak kazanılmaktadır.

6-9 yaş aralığında motor gelişim ilk çocukluğa oranla yavaşlamış olsa da devam eder ve yeni beceriler kazanılmasının yanı sıra kazanılmış becerilerde ustalaşma başlar. Okul aktiviteleri çocuğun hem ince hem kaba motor becerilerinde ustalaşmasını sağlar. Kalem tutmak, yazı yazmak, okulda çeşitli spor faaliyetlerine katılmak ile motor alanda iyice profesyonel olan çocuk bu becerileri sayesinde daha farklı keşif alanlarına yönelir. Motor faaliyetlerdeki gelişimini fark eden çocuk bu becerisini ilgisi olan alanlarda kullanmaya yönelebilir. Beden eğitimi derslerinde yapmayı sevdiği ve ilgi duyduğu spor dallarında aktif olarak becerilerini geliştirmeye ve özelleştirmeye başlar.

Fiziksel Gelişim Özellikleri

Kemik gelişimi sürer, süt dişler dökülmeye devam eder.

Bedenini oldukça dengeli kullanabilir, el kol becerileri oldukça iyi düzeydedir. Esneklik, çeviklik becerilerinde ilerlemeler görülür.

Oldukça hareketlidir; koşma, atlama, zıplama, tırmanma gibi faaliyetleri oldukça iyi şekilde ve zevkle yapar.

Kalem tutma, kavrama, makasla kesme gibi ince motor faaliyetlerde giderek ustalaşmaya başlar. Çizim becerileri gelişmiş, çizimleri boyut ve derinlik kazanmaya başlamıştır. Ancak ince detaylarda hataları devam edebilir.

Kare, artı, silindir gibi geometrik şekilleri kopya edebilir, çizebilir.

Dil Gelişimi

Dil gelişimi, bebeğin doğumuyla başlayan ve sözlü-sözsüz iletişime yönelik sesleri, sembolleri, kavramları edinmesini ve doğru şekilde kullanmayı öğrenmesini içeren bir süreçtir.

Dil gelişim süreci; kişinin dili kullanarak kendini anlatabilmesini sağlayan ifade edici dil becerilerini ve kişinin kendisine yöneltilen ifadeleri doğru anlamasına yarayan alıcı dil becerilerini içerir. Bebekler doğdukları andan itibaren etraflarındaki seslere karşı duyarlılık gösterir, alıcı ve ifade edici dil becerilerini aktif olarak kullanmaya başlarlar. Gelişim süreci içerisinde dil konusunda giderek ustalaşırlar.

6-9 yaş aralığında zihinsel gelişimdeki ilerlemeler ve okula başlamanın da etkisiyle dil gelişiminde de büyük ilerlemeler görülür. Okul ile genişleyen sosyal çevresinde dil becerilerini ve sosyal iletişim kalıplarını daha sık kullanan çocuk var olan sosyal iletişim becerilerini geliştirmeye ve yeni beceriler edinmeye başlar. Kelime dağarcığı genişledikçe kendisini ifade etmede ve kendisine ifade edilenleri anlamada da oldukça gelişir. Kelimelerin oluşturmuş olduğu duygusal etkileri keşfederek; cümleyi tonlayarak söylemenin, sesine duygusal bir renk vererek konuşmanın önemini hisseder. Dilin insan üzerindeki etkisini anlar ve bu gücü kullanmaya başlar. Sohbetleri daha uzun süreli ve sohbetlerinin içerikleri daha detaylıdır. Akademik hayatının da başlaması ile farklı dil kalıplarını ve dil kullanımındaki mantığı anlamaya başlar. Anlatma becerisi, okuma yazmaya merakı yoğunlaşır ve gelişir. Okul çağı çocuğu nitelikli bir iletişimi sürdürebilir. Okul çevresinde tersleme, aşağılama gibi olumsuz iletişim kalıplarını veya bazı argo kalıpları öğrenip kullanmayı deneyebilir. Bu gibi faaliyetler dil becerilerinin gelişmesine de katkıda bulunur.

Dil Gelişim Özellikleri

Daha uzun cümleler kurarak olayları, durumları daha detaylı, daha karmaşık bir şekilde anlatabilir.

Kelime dağarcığının da genişlemesiyle daha uzun süreler boyunca karşılıklı etkileşimi, sohbeti uygun yorumlarla sürdürebilir.

Konuşurken kelimeleri, ifadeleri düzgün şekilde telaffuz edebilir.

Karşıt anlamlar, tanımlamalar, sınıflamalar gibi dil yapılarını anlayıp, öğrenir ve konuşurken cümle içinde kullanır.

Kendisine sorulduğunda basit sözcüklerin ne anlama geldiğini söyleyebilir, tanımlamalar yapabilir.

Üç ve üzerinde aşaması olan yönergeleri doğru şekilde anlayıp yerine getirebilir. (Örneğin, dolaptaki elmayı al, elmayı yıka ve tabağa koy.)

Bilişsel Gelişim

Biliş; insan beyninin algılama, öğrenme, karar verme, tasarlama, çözümleme, değerlendirme gibi zihinsel süreçlerini ifade eder. Bilişsel gelişim alanı da bu zihinsel süreçlerdeki değişim ve gelişimleri içerir. Bireyin düşünme, öğrenme ve hatırlama süreçleri; yaşla birlikte değişim gösterir.

Çocukların bilişsel kapasiteleri doğumdan itibaren karşı karşıya kaldıkları uyaranlar ve yaşamsal deneyimlerin etkisiyle hızla gelişmeye devam eder. Çocuklar gelişimsel süreç içerisinde ilk düşünme, çözümleme girişimlerinin ardından deneme-yanılma yoluyla hareket etmeye başlarlar. Sonrasında ise bilinçli seçimler yapmaya ve kontrollü davranışlar sergilemeye geçiş yaparlar.

6-9 yaş aralığında çocukların öğrenme içgüdüleri çok fazladır. Okulda öğrendikleri akademik bilgileri anlayıp kavrayabilir ve günlük yaşamlarında kullanabilirler. Öğrendikleri yeni bilgileri başkalarıyla paylaşmaktan keyif alırlar. Üretkenlik faaliyetlerinde bulunabilirler.

Somut işlemler döneminde olan çocuk için en etkili öğrenme yöntemi yaparak, yaşayarak, deneyimleyerek öğrenmektir. Bu dönemde çocuklar öğrendiklerini beş duyu organları ile somut olarak deneyimleme ve farkına varma ihtiyacı duyarlar.

Düşünme, olayları yorumlama şekilleri ve problem çözme stratejileri somut olarak deneyimleyebildikleri şeyler e dayanır. Olayların, durumların görünen yüzüyle hareket ederler. Yaşananların arka planlarını, soyut durumları henüz tam olarak anlamlandıramayabilirler.

Yaşadığı deneyimlerin sonuçları arasında bağ kurma becerisi giderek gelişir. Bu doğrultuda sebep-sonuç ilişkileri kurabilir.Bir olaydan veya durumdan sonra neler olabileceğine dair çıkarımlar yapıp, tahminlerde bulunabilir. Karşılaştığı problemler karşısında akıl yürütmeler gerçekleştirip farklı çözüm yolları üretebilir. Ancak bir problemi çözerken elde ettiği bilgileri saklamak ve daha sonra farklı bir problem durumunda kullanmak konusunda henüz tam olarak gelişmemiştir.

Bilişsel Gelişim Özellikleri

Nesneleri, eşyaları gruplama, sınıflama, sıralama becerileri gelişir.Örneğin evcilik oynarken kaşıkları bir yere, tabakları bir yere dizebilir yada oyuncaklarını renklerine göre ayırabilir.

Canlı cansız, hayal gerçek ayrımlarını öğrenir

Sebep-sonuç ilişkilerini kurabilir hale gelir. Yaşanan bir durumun neyden kaynaklandığını veya verilen bir tepkinin sebebini anlayabilir hale gelir.

Maddenin korunması, ağırlıkların korunması ilkelerini anlayabilirler. Örneğin yayvan bir kapta bulunan suyun uzunca bir kaba alındığında da miktarının ve ağırlığının değişmediğini kavrayabilirler.

Zaman algısı gelişmeye başlar. Okulda edindiği bilgilerle zamana ait kavramları (gün, hafta, ay, yıl vb.) daha iyi anlamaya başlar.

Bir durum veya olay sonrasında mantıklı çıkarımlar yapabilir veya sonrasında gelişecek olaylara yönelik sıralamalar yapabilir.

Okulda edindiği bilgilerin de yardımıyla miktar kavramını daha iyi anlamaya başlar. Neyin az neyin çok olduğunu anlayabilir ve karşılaştırma yapabilir.

Kurallı oyunlarda kurallara uyarak uygun şekilde oyunu oynayıp, sürdürebilir. Ancak yenilgi vb. durumlarda duygusal anlamda kendini kontrol edemediği ve kurallara karşı geldiği zamanlar olabilir.

Dikkat süresi giderek uzar. Yaptığı işe (oyuncaklarını dizmek, resim çizmek, ödevlerini yapmak vb.) daha uzun süre odaklanabilir.

Soyut kavramları anlamakta güçlük çekebilirler. Soyut kavramları, durumları anlamlandırabilmek için somut ve temellendirilmiş açıklamalara ihtiyaç duyar.

Mizahı kullanmaya, kelime şakaları yapmaya başlar.

Sosyal Duygusal Gelişim

Bebekler sosyal bir çevrenin içine doğarlar ve yaşamın ilk anından itibaren doğrudan veya dolaylı bir şekilde sosyal etkileşim pratiklerinde ve toplumsallaşma girişimlerinde bulunurlar. Sosyal-duygusal gelişim de en temelde çocuğun kendisi ve çevresiyle uyum içerisinde olabilmesidir. Çocuğun sosyal uyaranları ve duyguları doğru anlayıp doğru ifade edebilmesi ve bunlara uygun tepkiler verebilmesi, özdenetim becerilerini geliştirebilmesi gibi süreçler de sosyal duygusal gelişim alanı kapsamındadır.

6-9 yaş aralığında çocuk giderek daha net bir şekilde kim olduğunu keşfetmeye başlar. Kişilik eğilimlerini, ilgi ve zevklerini fark etmeye başlar. Fiziksel, sosyal ve akademik yeterliliği deneyimledikçe benlik saygısı ve özgüveni giderek kuvvetlenir.

Arkadaş seçiminde önceki yaşlara oranla daha titiz davranmaya başlar. Diğer çocukları gözlemler ve arkadaşlık yapmak istediği kişileri seçebilir. Arkadaşlarıyla gruplaşabilir veya hoşlanmadığı diğer çocukları dışlama davranışlarına bulunabilir. Kurallı oyun döneminde olan çocuk, oyunlarda kurallara uyulmasına önem verir.

Mantıksal düşünme becerisi geliştikçe çocuk duygusal anlamda da daha dengeli hale gelmeye başlar. Kendisini memnun etmeyen durumların mantıklı açıklamalarını duydukça veya neden yapıldıklarını fark ettikçe duygularını daha dengeli yaşamaya başlar. Yakın arkadaşları, öğretmeni gibi değer verdiği kişilerin düşüncelerini önemser. Kendi duygularını ve başkalarının duygularını anlamakta daha da gelişmiştir. İnsanların hissettikleri duyguların nelerden kaynaklanabileceğini kavramaya başlar. Başkalarının neler hissedebileceğini anlayabilmek için olayları karşısındakini gözünden değerlendirmeye başlar. Ancak tamamen gelişimsel ve doğal olarak kimi zamanlarda başkaldırılar, isyankar tutumlar, tembellik davranışları sergileyebilir. 6 yaşta, 2,5 yaşta görülen bazı olumsuz tavırlar sergilenebilir. Çocuk isteklerinde direnç gösterdiği, karşıt görüşlerde bulunduğu, akranlarıyla çete gibi hareket ettiği davranışlarda bulunabilir. Bu durum çocuğun içinde bulunduğu gelişim dönemi için doğal bir durumdur. Bunların yanı sıra çocuklar bu dönemde okul korkusu, arkadaş grubu tarafından dışlanma korkusu, doğaüstü varlıklar gibi yeni korkular, fobiler geliştirebilirler.

Okul hayatının da başlaması ile çocuktaki sorumluluk bilinci de giderek artmaya başlar. Bu dönem çocuğun benlik saygısını ve yeterlilik duygusunu kazanabilmesi için önemli bir dönemdir. Okulda, ilişkilerinde yaşadığı başarı veya başarısızlıklar ve bunlarla mücadele etme şekilleri benlik saygısının oluşumunda önemlidir. Bu dönemde destekleyen ebeveynler, öğretmen ve yakın çevre oldukça önemlidir.

Sosyal Duygusal Gelişim Özellikleri

Yeteneklerinin, iyi yapabildiği işlerin farkına varmaya başlar.

Denediği ve ilgisini çeken alanlarda farklı şeyler yapmak isteyebilir. Örneğin basketbol oynayıp başarabildiğini, keyif aldığını fark ettiğinde tekrar oynamak, yeteneklerini sergilemek isteyebilir.

Kendisinin ve başkalarının duygularını ve bu duyguların nelerden kaynaklandığını daha iyi anlamaya başlar.

Sorumluluk bilinci giderek artar.

Arkadaş seçiminde daha seçici olmaya başlar.

Bazen karşı gelse de oyunlardaki kuralları anlayıp, uygular.

Bu dönemin ilk yaşlarında karşıt gelme, fikirlerinde diretme, tembellik yapma gibi çevrelerindeki insanlar için zorlayıcı olabilecek davranışlar sergileyebilir.

Yeni bilgileri, konuları öğrenip, anladıklarında mutlu olurlar ve öğrendikleri yeni bilgileri çevresindekilerle paylaşmaktan keyif alırlar.

Üretmekten keyif alırlar. Evdeki, okuldaki boya, hamur vb. materyalleri ile faaliyetler yapmaktan hoşlanırlar.

Okulda, derslerinde başarısız olduklarında ya da kendisinden beklenen sosyal becerileri uygun şekilde sergileyemediğinde hayal kırıklığına uğrarlar.