Çocukların para ile tanışması başlı başına yetişkinleri karar vermekte zorlayan bir konu. Çünkü gerek özel gerekse devlet okullarında erken yaşlar itibarıyla yemekhane olsa dahi çocuklar kantinden bir şeyler almak istiyorlar ve ailelerinden bununla ilgili talepte bulunuyorlar. Çocukların abur cubur için ailelerinden para talep etmelerinin de haricinde bir konu aslında bu. Çünkü günümüz dünyası ne yazık ki insanları erken yaşlar itibarıyla tüketime oldukça özendirmekte, daha doğrusu para harcamaya teşvik etmekte. Koşullar bu şekilde olunca iş eğitimcilere ve ebeveynlere düşüyor. Küçük yaşlar itibarıyla bitmek bilmeyen satın alma talepleri ve sonrasında gerçekleşen satın alma davranışı kişilerin ilerleyen yaşlardaki para harcama alışkanlıklarına temel oluşturmakta. Harçlıktan ziyade para harcama davranışını erken yaşlar itibarıyla şekillendirme, doğru davranış geliştirme ise aslında çok daha mühim. O halde öncelikli olarak bu konuya değinmek gerekir.

Dünyada ve ülkemizde çocukların doğru para harcama alışkanlığı kazanmaları, yetişkinlik yıllarında kazançlarını ve dolayısıyla hayatlarını yönetebilmeleri için bir çok çalışma gerçekleştirilmekte. Yapılan araştırmalar çocukların bilişsel ve duygusal gelişim aşamaları göz önünde bulundurulduğunda aile ve eğitimcilerin bu konuya dair çalışmalara 3 yaş itibarıyla sembolik olarak başlanabileceği.

3-4 yaş itibarıyla çocuklara paranın ne olduğu, ne işe yaradığı gibi bilgiler verilmelidir. İlerleyen yaşlarda da para ve miktarı yavaş yavaş aktarılmalıdır. İlerleyen yaş, edinilen birçok kavram (Şimdi-sonra, az-çok, pahalı-ucuz vb.) ve artan soyut düşünme becerisi ile birlikte paranın ne olduğu, ne işe yaradığı ve neyin ne kadar olduğu bilgisi zamanla kazanılacaktır.

Para ile İlgili Bilgi Aktarımında Çocukların Kazanmasını Hedeflediklerimiz Nelerdir?

Paranın bir şeyler satın alabilmek için gerekli olan araç olduğu.
Paranın çalışılarak kazanıldığı.
Parayı ihtiyaç ve isteklerimize sahip olabilmek için kullanmamızın yanı sıra paylaşmak-yardımlaşmak için de kullanılabileceğimiz.
Paylaşmanın önemi.
Harçlığından kendisinin sorumlu olduğu.

Neden Erken Yaşta Para Kavramını Öğretmek Önemlidir?

Para kavramını öğretmenin en kolay ve temel başlangıcı olan harçlık, çocuklara sorumluluk ve özgüven gibi birçok duygusal ve davranışsal kazanım sağlamaktadır. Ayrıca para ve harçlık ile ilgili konuşma, düşünme vb. süreçler çocukların odaklanma, organize olma, erteleyebilmelerine de destek olmakta, sayısal düşünme becerilerini arttırmaktadır.

Erken yaş deneyimleri, ileriye dönük sağlam temel ve farkındalık teşkil etmektedir. Para yönetim becerisi kazanımı, yukarıda belirtilen ikincil kazanımların haricinde, bireylerin güvenli yarınları için zaten ön koşuldur.

Hangi yaşta, para ve harçlık gibi kavramlara dair çocuklardan neyi anlamalarını, hangi davranışları sergilemelerini bekleyebiliriz?

Aşağıda çocukların hangi yaş aralıklarında, hangi bilgilere sahip olabilecekleri belirtilmekte. Ancak hiçbir insan canlısı para mevhumu ya da para yönetim becerisi ile dünyaya gelmediğinden, onlara bakım veren yetişkinler tarafından kazandırılması gereken beceriler olduğu unutulmamalıdır.

3-4 yaşlarında iken:

Bir şeyler almak için paraya ihtiyaç duyulduğunu bilebilir.
Paranın çalışarak kazanıldığını bilebilir.
İstediklerine her zaman sahip olamayacağını bilebilir.

6-10 yaşlarında iken:

Parasını nasıl harcayabileceğine dair seçim yapabilir.
İzinsiz kimseden bir şey alınmaması gerektiğini bilebilir.

11-13 yaşlarında iken:

Hedef belirleme ve plan yapma daha net anlaşılabilir.
Hedefine ulaşmak için birikim yapılması gerektiğini bilebilir.
Kredi kartını bilir.
Olası tehlikeler hakkında fikir sahibi olabilir ya da açıklandığında anlayabilir; hatalarından ders çıkarabilir.

14-18 yaşlarında iken:

Yetişkin farkındalığına oldukça yaklaşılmıştır. Ebeveyn kontrol ve desteği devam etmelidir.

Çocuğa Hangi Yaşta Ne Kadar Para Verilmeli?

Harçlık miktarının ailenin ekonomik seviyesi temel alınarak belirlenmesindense, çocuğun içinde bulunduğu yaş dönemi ve ihtiyaçlarına göre belirlenmesi çok daha sağlıklı. Okul öncesi dönemde harçlığın sembolik olarak verilmesi yeterli olacaktır. (Burada amaç sadece çocuğa ona ait bir para verilmesi ve ona bu paraları saklama ve biriktirme görevinin yüklenmesidir.) İlkokulda ise sayılar ile arası daha iyi olmaya başlayan ve okul kantininden bir şeyler alma hakkı doğan, ayrıca alışverişin bilincine varmaya başlayan (İstediği oyuncağı mağazalarda fark etme, artan talepler, pahalı-ucuz kavramları vb.) çocuklar için harçlık miktarı, kantinden almasına müsaade edilen ürünlerin fiyatları baz alınarak ve harcamaları haricinde biriktirme şansıda kalacak şekilde hesaplanmalıdır.

Çocuğa Ne Sıklıkta Harçlık Vermeli?

Harçlık verme sıklığı-aralığı yaş ile orantılı ilerlemeli. Çünkü yaş ile birlikte zaman mevhumu netleşmekte ve dürtü kontrolü artmaktadır. Örneğin, 3-6 yaş arası çocuklar için günlük, 7-9 yaş arası çocuklar için ise haftalık harçlık düzeni oluşturulabilir. Elbette tüm bu gidişat siz ve çocuğunuz arasındaki konuşma, ailevi düzen vb. birçok sebep dolayısıyla kendinize göre düzenlenebilir.