Bazı anne babalar çocuklarının istenmeyen davranışlarını kontrol altına almak için ceza ve tehdit benzeri yöntemlere başvurabiliyor. Bu uygulamalar çocukların davranışlarını hemen değiştirmek için etkili gibi görünse de, uzun vadede birçok olumsuzluğa neden olabiliyor.

Ebeveynler sıklıkla çocuklarını eğitmek için "benimle gelmezsen giderim, yalnız kalırsın", "söz dinlemezsen oyun oynamana izin vermem..." gibi tehdit içeren çözümler deneyebiliyor. Tehditler ve korkuya dayalı yöntemler çocuğun psikolojik sağlığına zarar verebiliyor. Uzmanlar çocuk yetiştirirken pozitif dil ve empati temelli yaklaşımların tercih edilmesi gerektiğine dikkat çekiyor.

Psikolog Mehmet Büyükçorak korkuya dayalı ebeveynlik tutumlarının çocuk ile anne baba ilişkisine etkilerini, ceza yerine hangi pozitif yöntemler tercih edilebildiğini TRT Haber'e anlattı.

Çocukları Tehdit Etmenin Olumsuz Etkileri Nelerdir?

"Ekran süresini sınırlamalı mıyım?" "Bağırmak zorunda kalmamak için ne yapabilirim?" "Mola gibi cezaları mı yoksa bazı çizelgeler belirleyip ödül mekanizmalarını mı kullanmalıyım?" gibi birçok konuda karar vermesi gereken ebeveynler, zaman zaman çocukları için yanlış ebeveynlik tutumları sergileyebiliyor.

Psikolog Mehmet Büyükçorak ebeveynlere olayları çocuğun bakış açısıyla göremeleri için çocukla 'empatik bir bağ' kurmalarını öneriyor. Psikolog Büyükçorak, "Ebeveyn olmak eski dönemlere göre artık daha zor ve çocuklarımızla bir günü tamamlamak için tehditler, molalar veya korkuya dayalı sonuçlar gibi hızlı çözümlere başvurmak kolay gelebilir. Çocuklarımızın davranışları bazen sinir bozucu, istenmeyen ve hatta kendileri veya başkaları için tehlikeli olduğunda, ebeveynler başka nereye başvuracaklarını bilmedikleri için olumsuz sonuçlarına rağmen bilindik birtakım uygulamalara yönelebilirler. Ancak, yapılan tehdit uygulamalarının çocuklar üzerinde yaratabileceği olumsuz etkileri anlamak son derece önemli" dedi.

Çocuğu Korku ve Ceza ile Terbiye Etmeye Çalıştığınızda Neler Olur?

Güç mücadeleleri ve çatışmalar: Tehditler, aile içi güç mücadelelerine ve çatışmalara yol açabilir. Çocuklar, cezadan kaçınmak için belirli davranışları sergiler, ancak bu durum samimiyeti ve güveni zedeler.

Duygusal güvenlik eksikliği: Tehditler ve cezalar tutarsız ve öngörülemez olabilir, bu da çocukların duygusal güvenliklerini olumsuz etkiler.

Korku ve endişe: Korkuya dayalı disiplin yöntemleri, çocukların ebeveynleriyle güvensiz ve endişeli bir ilişki kurmalarına neden olabilir.

Davranışların gizlenmesi: Tehdit edilen çocuklar, istenmeyen davranışlarını saklama eğilimi gösterir ve bu da onların özgüvenlerini zedeler.

İlişki güveninin zedelenmesi: Ebeveyn-çocuk ilişkisi üzerindeki güven eksikliği, uzun vadede bağ kurma ve ilişki yönetimi konusunda zorluklara yol açabilir.

Tehdit Çocuğun Öğrenmesini Engelliyor

Psikolog Büyükçorak, korkuya dayalı ebeveynliğin çocukta uzun vadede olumsuz etkilediğini belirterek, "Korku ve tehdit temelli ebeveynlik çocuklarda düşük özgüven, arkadaşlık ve romantik ilişkilerde zorluklar, zayıf karar verme becerileri ve yaşam risklerini değerlendirmede zorluklarla sonuçlanabilir. Sormamız gereken soru, neden çocuğumuzdan belirli bir davranışı istediğimiz ve yalnızca bu davranışa uymasını beklerken, çocuğumuzun doğal olarak işbirliği yapma arzusuna müdahale eden engelleri gözden kaçırıp kaçırmadığımızdır.

Örneğin; bir ebeveynin, çocuğunun düşüp yaralanmasından korktuğu için oyun alanında oynamasını yasakladığını varsayalım. Bu, çocuğun yalnızca gelişim için gerekli olan eğlenceli oyunu deneyimleme fırsatını değil, aynı zamanda onun hata yapma ve doğal sonuçlar yoluyla öğrenme fırsatını da engelliyor. Bu tür helikopter türü ebeveynlik tarzında büyüyen çocuklar zor veya rahatsız edici durumlarla karşılaşamayacaklar çünkü ebeveynleri onların bu tür durumları deneyimlemesine izin vermeyecek kadar korkuyor. Ancak çocukların öğrenebilmeleri, büyüyebilmeleri ve üstesinden gelme ve başarma yeteneklerine sahip olduklarını bilme güvenini kazanabilmeleri için zor durumları deneyimlemeleri gerekiyor" diye konuştu.

Çocuğa Nasıl Pozitif Bir Dil Kullanarak Yaklaşmak Gerekir?

Psikolog Büyükçorak, ebeveynlerin çocukların verdikleri 'aşırı' tepkinin altında yatan nedene odaklanması ve onu düzeltmeye çalışmasını önererek, "Çocuklar nörolojik gelişimleri dolayısıyla yetişkinlerden farklı iletişim biçimlerine sahip. Dolayısıyla verdikleri "aşırı" tepkilerin altında çoğunlukla başka nedenler yatıyor olabilir. Aslında bağırarak, öfke nöbetleri geçirerek, aşırıya kaçan eylemler yaparak, karşılık vererek, inatlaşarak ve daha fazlasını uygulayarak temelde yatan ihtiyaçlarını ifade etmeye çalışırlar. Onların bazı ‘sorunlu’ davranışlarının temelinde de karşılanmamış bir takım ihtiyaçlar bulunabiliyor. Ebeveynlerin görevi, gelişim çağındaki çocuklarına duygularını anlama, tanımlama ve ifade etmeleri konularında yardımcı olmaktır. Sorunlar çocukla empati ve davranıştan çok nedene odaklanan olumlu yaklaşımlarla, ihtiyaca göre bir uzman çocuk psikoloğundan destek alınarak çözümlenebilir." diye vurguladı.