Çocuklar İçin Ev İçi Güvenlik Önlemleri

Sevgili aileler; başlarken anneler mi, babalar mı, ebeveynler mi diye hitap etmeliyiz diye uzun süre düşündük. Neden derseniz, çocuk bakımı hatta “çocuk” denildiğinde ilk akla anneler gelse de çocuk büyütmenin tüm aile üyelerinin sorumluluk alması gereken zorlu bir görev olduğunu düşünüyoruz. Ev içi güvenlik sorumluluğu tüm aile bireylerini kapsar.

Çocukların eve ‘en kıymetli üye’ olarak dahil olmasıyla, hayatın birden fazla alanında pek çok değişikliğe gidilir. Ev içerisinde düzenlemeler yapılır, yeni mobilyalar, eşyalar ve önlemler yapılır. Çok kıymetli varlığımız, çocuklarımızı gerçek anlamda pamuklara saramıyoruz ama adı “ev” olan “koza” içerisinde büyütüyoruz. Ev içerisinde önlemler alarak kozamızı daha güvenli hale getirmeye, onları her türlü tehlikeden korumaya çalışıyoruz. Unutmamalıyız ki çocuklar, sonsuza kadar bu kozada kalmayacak, yaşamlarının bir döneminde bağımsız birer birey olacaklar. Bunun için yapmamız gereken, öncelikle kendi kozamızdan başlayarak onlara güvenli ortamlar oluşturmak ve olası tehlikelere karşı ona kendi güvenliğini sağlamasını öğretmek olmalıdır.

Nasıl yapmalıyız, nereden başlamalıyız?

Uluslararası istatistiki veriler incelendiğinde, kasıtsız yaralanmalardan kaynaklı ölümlerin 1-24 yaş aralığında ve ilk sıralarda yer aldığı; çocukluk çağı yaralanmalarının başında ise ev kazalarının geldiği görülmektedir. Bu istatistiki bilgiler bize yalnızca sayısal bir bilgi olarak gözükse de aslında durumu net bir şekilde ortaya koymaktadır. Bu durumun önüne geçilmesi için de yapılması gereken ilk olarak ÖNLEM almaktır. Alınacak önlem/ önlemler olası bir risk durumunun önüne geçilmesini veya yaşanılan durumun ciddi boyutlara ulaşmamasını sağlayacaktır. Bu noktada aileler, ev içi riskleri belirleyip, uygun önlemler almalıdır. Önlemler alırken “Aldığım önlemler yeterli mi?”, “Güvenli bir ev ortamı için ne kadar önlem alınmalı?”, “Ne zamana kadar önlem alacağım?” gibi sorular aklınıza takılabilir. Bu noktada ev içi önlemleri alırken önceden hazırlanmış kontrol listelerini kullanabilir veya eviniz için kendi listenizi oluşturabilirsiniz. Bunu yaparken ‘benim çocuğum bunu asla yapmaz’, ‘onu hiç gözümün önünden ayırmıyorum, onun için böyle bir durum kesinlikle olmaz’ gibi önlem almamaya yönelik düşünceler yanıltıcı olabilir.

Bu nedenle önlem alınırken riskler göz ardı edilmemeli, tüm aile üyelerini düşünerek her bir oda veya ev bölümüne ilişkin değerlendirme yapılmalıdır. Ev kazaları her yaş grubunda görülen kasıtsız yaralanmalardan biridir, alınacak önlemler yalnız çocuğunuz/ çocuklarınız için değil siz ve diğer aile üyeleriniz için de hayati öneme sahiptir. Alınan önlemlerde yaş, yetersizlik durumu (varsa), seçilen materyallerin uygunluğuna dikkat edilmelidir. Birçok evde ailelerin çocuklarının yaşı büyüdükçe önlemleri azalttıkları, önlem için seçilen materyalin de uygun olmadığı (priz deliklerine kağıt sokmak, dolabı iple bağlama gibi) ve yalnızca önlem almakla yetindiklerini görülür. Ancak önlem sadece ilk adımdır. Önlemlerin ardından çocuğa belli becerileri kazandırmaya yönelik sistematik öğretimin gerçekleştirilmesi ve ailenin güvenlik becerileri konusunda aile eğitimleriyle bilgilendirilmesi son derece önemlidir.

Güvenlik becerileri; trafik güvenliği, kendini koruma güvenliği, iş yeri güvenliği, çevrimiçi güvenlik gibi birçok alt beceri alanından oluşmaktadır. Güvenlik becerilerinden biri olan ev içi güvenlik becerileri; basit ilkyardım becerileri, olası riskleri fark etme gibi becerileri kapsamaktadır. Ev içi güvenlik becerilerine ilişkin öğretim gerçekleştirilirken çocuğun yaşına uygun dönemlerde işlevsel güvenlik becerileri kazandırılması hedeflenmelidir. Örneğin, okul öncesi dönemde olan bir çocuğa olası riskli durumları fark etme, ilkokul döneminde olan bir çocuk için ise basit ilkyardım becerilerinin kapsamına giren becerilerin öğretimi gerçekleştirilebilir. Ancak işlevsel beceri seçiminde çocuğun gelişimsel yaşı ve öncelikli ele alınması gereken durumlar göz önünde bulundurulmalıdır. Eğer çocuğumuz bu becerinin öğretimi gelişimsel olarak uygun değilse veya günlük yaşam içerisinde öncelikle öğretilmesi istenen bir beceri varsa bu becerinin öğretimi tercih edilmelidir.

Aileler ev içi güvenlik becerilerinin öğretim sürecinde video, eğitici kartlar, kitapçıklar, el broşürleri, öğretici makaleler ve kitaplardan yararlanabilirler veya öğretim için ev içerisinde benzeşim ortamları oluşturabilirler.

Öğretim için seçilen materyallerin çocuğun yaşına uygun olması, anlayacağı bir dil düzeyinin tercih edilmesi ve hedeflenen beceriye odaklanması oldukça önemlidir. Bazı öğretim amacıyla gerçekleştirilen uygulamalarda “Bak gördün mü, eli nasıl acıdı, parmağı nasıl da koptu?” gibi olumsuz sonuçlara fazla vurgu yapıldığı, beceri basamaklarının öğretimin ötesinde “Annesinin sözünü dinlemedi bu yüzden bunlar oldu. Sen de dinlemezsen senin de elin böyle olur.” gibi daha çok telkini içeren ifadelerin yer aldığı görülmektedir. Amacımız korkutarak becerinin hiç sergilenmemesini sağlamak değil, “Kesici aletleri alırken ya da kullanırken benden veya yakındaki bir yetişkinden yardım istemelisin” gibi uygun olan becerinin sergilenmesine vurgu yapmak olmalıdır.

Öğretimle ilişkili bazı durumlarda ise ailelerin materyal satın alma ile becerinin öğrenildiğini/ öğrenileceğini varsaydığını görmekteyiz. Materyaller sadece öğretim sunumu için birer araçtır. Becerinin kazanılması için, sistematik ve etkileşimli bir öğretim sunumuna ihtiyaç duyulur. Öğretim için benzeşim ortamları oluşturulabilir ve çocuğun beceriyi doğru sergilemesine yönelik öğretim fırsatları sunulabilir. Her çocuk biriciktir ve öğrenme hızları da birbirinden farklıdır. Bir çocuk bir beceriyi tek seferde öğrenirken, başka bir çocuk daha uzun süreli öğretime gereksinim duyabilir. Bu nedenle güvenlik becerilerinin öğretiminde bilimsel dayanaklı uygulamaları içeren ve sistematik şekilde planlanıp yürütülen öğretimler yapılması gerekir. Aileler bu konuda uzman kişilerle iş birliği yapabilir ve öğretim konusunda destek alabilirler.

Son adımda ailelerin güvenlikle ilgili konularda bilinçlenmesi ve bilgilenmesi gelmektedir. Bu aşamaya kadar ev içi güvenlikle ilgili önlemler alındı ve çocuğa evde dikkat edilmesi gerekenler öğretildi. Ancak tüm önlemleri almış olsanız bile yine de olumsuz durumlarla karşılaşabilirsiniz. Bu noktada, ilkyardım ile ilgili bilgi sahip olmak kurtarıcı olabilir. Tüm annelere, babalara, bakım verenlere ‘mutlaka ilkyardım eğitimi almalarını’ tavsiye ediyoruz. Böylelikle acil bir durumda yapılan ilk müdahaleyle, başta ölüm olmak üzere, birçok olumsuz sonucun önüne geçilebilmektedir. Tüm ailelerin bu konuyu ihmal etmeden, çeşitli kuruluşlar tarafından düzenlenen ilk yardım eğitimlerine katılmalarını öneriyoruz.

Dr. Öğr. Üyesi Candan H. ŞAHİN

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümü

Doç. Dr. Aysun ÇOLAK

Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümü