Ayak gelişiminin en önemli dönemi 0-3 yaş arasıdır. Bu dönemde ayak boyu iki katına çıkar ve kemik yapısı giderek sertleşir, gelişir. Doğumda ayak yapısı, sertleşmekte olan topuk kemiği, kübik kemikler, tarak kemikleri ve ayak parmağı kemiklerinden meydana gelen kıkırdaksı bir mozaik yapıya sahiptir.

Bebeklerin Ayak Gelişimi Nasıldır?

Ayaklar vücudumuzun çok önemli bir parçasıdır. Bebeklerin ayakları yumuşak ve esnektir. İskeletin sadece bir parçası kalsiyumludur. Bağlar gevşektir ve kaslar da oldukça güçsüzdür. Minik ayak 7,5 cm dir; yani normal yetişkin ayağın yaklaşık % 30'u kadar kemikli kısımların sadece % 25 i gerçekten sertleşmiştir. Kıkırdaksı bir mozaik yapı hakimdir. Ayak kemik yapısının birincil setleşmesi ana rahminde başlar ve ilk yıllarda bazı kemiklerde gerçekleşir. İkincil sertleşme doğumdan sonra gerçekleşir ve birincil sertleşmeyi tamamlar. Ayaklar normal olarak 12 aylıkken yürümeye başladığında normal çalışır. Ayak kemeri tam gelişmiş değildir. Yavaş gelişir ve ancak 6 yaşındayken tam anlamıyla gelişmiş olur. Bu süre içinde anne-babalar çocuklarının dışarda çıplak ayakla yürümelerine izin vermelidir.

Bebeklerin Ayak Gelişimi Takip Edilmeli

İlk ayakkabıları düşünmeye başladıysanız, bebeğiniz ilk adımlarını atma girişiminde bulunuyor demektir. Bu genellikle 10 ila 18 ay arasında başlar. Gezinme, emekleme ve yürüme arasında gerçekleşir. Aslında çocuğunuz kendi başına yürümeye başlayana kadar ayakkabıya ihtiyaç duymaz. Bu aşamada, çıplak ayakla yere basması, ayakta durması ve ilk adımlarını atması en iyisidir. Böylece adımlarını doğal olarak atmaya alışır. Ayakkabılar sadece engel olabilir veya daha da kötüsü, ayağına uygun değilse uymuyorsa gelişimini engelleyebilir.

Bebeğiniz ilk adımlarını atmaya çabalarken onu acele ettirmeyin. Gelişimini tamamladığında ayakları üzerinde duracaktır. Yazın çocuğunuzu evde, bahçede veya parkta güvenli bir alanda yalınayak veya çorapla yürütebilirsiniz.

Çocuklarda Ayak Gelişimi

0-1 yaş arası : Morfolojik değişiklikler meydana gelir. Taler boynu düzleşmeye başlar ve ayak geri kısımları fetüsteki kıvrık pozisyonundan hizalı duruma geçmeye başlar.

1 yaşında : Ayak 4,5 cm büyüyerek 12 cm olur.

1– 3 yaş arası : Çocuk ayakları üstünde durmaya ve yürümeye başlar. Büyüme sürecindeki herhangi bir sorun ‘’içe doğru kıvrık’’ ayak parmakları yapısını ortaya çıkarır ve bu da ebeveynlerin dikkat etmesi gereken bir durumdur. Dizlerin konumu da değişir ve 2 yaşına kadar süren ‘’çukur diz’’ yapısını 5 yaşına kadar sürecek olan ’’çıkık diz’’ yapısı takip eder.

5 yaşında : Ayak ortalama 17 cm olur.

8 yaşında : Ayak neredeyse tamamen sertleşmiştir ama belli oluşumların sertleşme süreci tamamlanmamıştır. Aşil ve bacak tendonlarının ekli bulunduğu kıkırdakta büyüme gerçekleşir.

10 yaşında : Ayak erişkin boyutunun % 80`ine erişir. Ayağın büyüdüğü bu dönem sona erene kadar özellikle değişen kıkırdak yapıları travmaya açıktır.

İlk Adım Ayakkabısı Nasıl Olmalı?

İlk ayakkabısını seçerken bebeğinizin ayak gelişiminin devam ettiğini unutmayın. Bebeğinizin uzunluk ve genişlik ölçüsünü alın. Ölçtüğünüzde bir ayağı diğerine göre biraz büyük olabilir, bu nedenle ayakkabıyı büyük ayağa göre alabilirsiniz. Ev içerisinde çıplak ayakla yürümek ayağın güçlü ve sağlıklı olarak gelişmesi için en doğal yoludur. Ayak bozuklukları çıplak ayakla yürüyen topluluklarda nadiren meydana gelmektedir. Ayakkabı kullanımı evde, kreşte ya da sokakta olası tehlikelerden korumak için gereklidir. Çorap ile yüründüğünde ise kayıp düşme riski yüksektir. 6.aydan itibaren günde ortalama 1-2 saat boyunca ayakkabı giymesi bebeğin ayak şeklini almasına yardımcı olur. Ayaktaki şekil bozuklukları ve aşırı büyümesinin ileri yaşlarda düzeltilemediği unutulmamalıdır.

Bebek ilk adım ayakkabısı için olması gereken bazı özellikler

Esneklik: İlk adım ayakkabıları, bebeğin doğal hareketlerine eşlik edebilecek esneklikte olmalıdır. Bu esneklik doğal yürümeyi taklit etme amacıyla güvenli bir ultra ince taban ile desteklenmelidir. Esnek ve ultra ince tabanlı bir ilk adım ayakkabısı ile bebeğiniz yeri kavrar, hisseder, böylelikle duyusal beyin gelişimine katkıda bulunur.

Hafiflik: İlk adım ayakkabıları hafif olmalıdır. Böylelikle bebeklerin ayakları yorulmaz, hareketleri kısıtlanmaz, kasları ve dengesi güçlenerek özgürlüğün tadını çıkarırlar.

Kaymaz taban: İyi bir tutuş sağlayan kaydırmaz özel tasarımlı tabanlar, bebeğin kayma ve düşmelerini önleyerek olası kazaları önler.

Doğru uyum: İlk adım ayakkabıları bebeğin ayak anatomisine uygun olarak tasarlanmalıdır. Baskı oluşturabilecek, doğal ayak gelişimine aykırı yapılar barındırmamalıdır. Doğal yürüyüşü taklit edercesine geniş parmak alanına sahip olmalı, zemin farklarını hissederek duyusal gelişimini tamamlayabilmesi için zemine sıfır olmalıdır. Ayağı saran bir yapıda olmalı yürüme esnasında ayaktan kolay çıkmamalıdır. Bebeğin ayak bileğini hafifçe desteklemelidir.

Doğal malzemeler: Bebeklerin cildi hassas olduğu için, ilk adım ayakkabıları doğal astarlı ve nefes alabilen malzemelerden yapılmış olmalıdır.

Bebeklerin ve Çocukların Ayakkabıları Nasıl Olmalı?

Çocuğunuz ev dışında yürümeye başladığında doğru seçilen ayakkabılar çocuğunuzun ayak sağlığını soğuk, nem, darbe, incilme ve yaralanma gibi zararlı dış etkenlerden korumanızı sağlar. İyi bir ayakkabıda ayak baş parmakları serbestçe kıpırdamasına izin vermeli, taban termoplastik, yumuşak, esnek olmalı ve kaydırmamalı, üst kısmı tamamen doğal yumuşak deri olmalıdır. Burada önemli olan ayakkabının esnek olması, bileği saran ped sayesinde topuğu yönlendirmesidir. Ayakkabı çok küçükse çocuğun ayağına baskı uygular ama daha çok giyilsin amaçlı olarak büyük numara ayakkabı alındığında da ayağa zarar verme olasılığı aynıdır. Çocuğunuzun ayakkabısı ayağına uygun olmalıdır. En önemlisi çocuk, büyük abla ya da ağabeylerinin ayakkabılarını giymemelidir çünkü her ayağın ayakkabıda yarattığı deformasyon farklıdır.

Çocuklar İçin Doğru Ayakkabı Nasıl Seçilir?

Yürümeye başlamamış ya da yeni başlamış bir çocuk için ayağa baskı yapmayacak şekilde yumuşak tabanlı, bağcıklı, parmak bölgesi bombeli ve boylama kavis destekli ayakkabılar tercih edilmelidir. Bu tür ayakkabılar, ayak gelişimini engellemeyeceği için ayakta bir şekil bozukluğu oluşmasına da sebep olmaz.

Ayakkabı seçerken dikkat edilmesi gerekenlerin başında imalatta kullanılan malzemeler gelmektedir. Sağlıklı bir ayakkabıda ayağın temas yüzeyleri doğal malzemeden olmalıdır. Böylece sürekli kapalı ortamda bulunan ayak teneffüs eder, ciltte mantar oluşmasını engelleyen, nemi, oksijeni ve ısısı dengeli bir ayakkabı - içi iklimi sağlamış olur. Sağlıklı bir ayakkabı ayaktaki ağırlık taşıma noktalarını (destek noktalarını) bozmamalı ve ayak kemerinin esnemesine izin vermelidir. Ön ayak bölümü tarağın sıkışmayacağı kadar geniş seçilmelidir ama bol da kalmamalıdır. Çocuklar için hazırlanan sağlıklı ayakkabılarda topuk ve burun kısmı sert, bileği saran kısmı ise yumuşak olmalıdır.

Ayakkabı tabanının ayak tarak kemiklerinin parmaklara eklendiği hatta denk gelen kısmının mutlaka esnek olması gerekmektedir. Çocuk ayakkabılarındaki bombeler sert ve doğal malzemeden yapılmalı ve bağcıklı, cırt cırtlı, barefoot (ayağın kendi doğal yapısında üretilen) ayakkabılar seçilmelidir. Gereken yerlerde çocuktaki özel basış bozukluklarını düzeltmek için thomas ökçe, topuk, kama, boylama kama, ters kalıp ayakkabı, kemer ve ön ayak destek yastıkları, enine tarak destekleri ile ayakkabı iç ve dış modifikasyonu sağlanmalıdır.

Ayağı Koruyan ve Gelişimini Destekleyen Ayakkabılar Seçin

* Ebeveynler, pratik ve çocuğunuzun ayak gelişimini destekleyen ayakkabılar bulmaya öncelik vermelidir. Küçük çocuklar her şeyi kendi başlarına yapmayı severler. Kendi kendilerine giyebilecekleri ayakkabılar seçin.

* Hafif, esnek, kaydırmaz dış taban, üst deri veya canvas, pamuk, kolay giyilen esnek yapı, ince tabanlı çocuk ayakkabılarını tercih edin. Serin ve rahat ayaklar için yumuşak ve deri üstlü ayakkabılar almaya çalışın.

* Sentetik veya plastik ayakkabıları almayın, çocuğunuzun ayaklarının nefes almasına izin vermemeleri ve ayaklarının terleyip sürtünebilmesidir. Aynı sorun sentetik çoraplar için de geçerlidir, pamuk tercih etmelisiniz.

* Cırt cırtlı tokalar ve giyilip çıkarılabilen ayakkabılar, küçük çocukların kendi başlarına giyinmelerine olanak tanır, özgüvenlerini artırır ve her sabah dışarı çıkmaya hazırlanmalarını kolaylaştırır.

* Tökezlemeyi önlemek için kısa kesilmiş tabanları tercih edin.

* Ayakkabının içinde hareket ve büyüme için yer olduğundan emin olun.

* Koruma ve destek için dolgulu bilekli ayakkabılar bulmaya çalışın. Dikkatli ebeveynler birkaç ayakkabı denedikten sonra çocukların hangi model ayakkabıyla rahat ettiğini anlayabilir. Bazı çocuklar yüksek bilek desteğini severken, diğerleri bileğin altındaki modellerle rahat edebilir.

* Ayakkabıların ön kısmı minik parmakların kıpırdayıp yayılmasına izin verecek, ayağın doğal şeklini korumasına yardımcı olan boşluğa sahip bir 3F barefoot tasarımı bir çocuk ayakkabısı seçebilirsiniz.

Çocuğunuzun Ayakkabı Kullanımını Takip Ederken Bilmeniz Gerekenler

* Bebekler ayağına batırılan iğneyi hissederlerken ayakkabının basınç uyguladığını hissedemezler, çünkü yaklaşık 3 yaşa kadar ayak etlidir ve kemikler daha kıkırdak halindedir. Bu nedenle acı noktasına ulaşamazlar, istinai durumlarda bu hisssizlik 6 yaşa kadar devam edebilir. Bu nedenle baskı veya sürtünme bölgelerinden nadiren şikayet ederler. Bu, ayakkabılarının uyumunu düzenli olarak kontrol etmeniz gerektiğini unutmayın.

* Ayakta yaklaşık 1 milyon ter bezi mevcuttur. Çocukta ayak küçük olduğu için ter alanı da çoğalır. Bu nedenle ayağı çok terler, gün içerisinde ayakkabıları çıkartılıp havalandırılmalı ayrıca sentetik çorap ve sentetik ayakkabılar giydirilmemelidir. Rengi solan ayakkabılar sağlıklıdır, çünkü hiçbir kimyasal içermezler.

* Çocukların iki buçuk yaşına kadar her iki ila üç ayda bir yeni bir çift ayakkabıya ihtiyacı olacağını unutmayın. Ayak sağlığı için az kullanılmış da olsa kardeşinin ya da başkasının ayakkabılarını giydirmeyin.

* Çocuğun ayakkabılarını 3 yaşına kadar olan çocuklar için; her 4 ila 6 haftada bir, 3 ila 4 yaş arası her 6 ila 8 haftada bir ve bundan sonra her 10 ila 12 haftada bir kontrol edin. Bozulan, uygun olmayan ayakkabıları kullanmayın.

* Çocukların ayaklarının 5 yaşına kadar çok hızlı büyüdüğü ve kemiklerinin düzleşmesi gerektiği için çocuğunuzun ayakkabılarının uygunluğunu kontrol etmeye devam edin. Sıkan ayakkabılar veya çoraplar nedeniyle ayak parmakları düzgün bir şekilde büyümeyebilir.

* Bebeklerin ayakları da çocukluk döneminde olduğu gibi hızlı gerçekleşir. Bu nedenle yeni alacağınız her ayakkabı çiftinin ilki kadar iyi olduğunda emin olmanız önemlidir.

Çocuklar Neden Ortopedik Ayakkabı Kullanmalı?

Ortopedik ayakkabı ayak tabanına temas eden iç düzeni, ayakkabının dış tabanı ve saya bölümü ile beraber düşünülmelidir. İmalatta kullanılan malzemenin doğal deri olması sağlıklıdır. Derinin gözenekli yapısı ayağın teneffüs etmesini sağlar. Esneme kabiliyeti vardır, ayak için uygun şekli alabilir. Şekli çabuk bozulmaz. İçine yerleştirilen özel destekleyiciler bitmiş bir ayakkabıya takıldığında dışarıdan görünmez. Dolayısıyla ayakkabıyı sadece dış görünüşüyle değerlendirmek yanlıştır.

Ortopedik ayakkabılar ayağın ağırlık taşıma ve ayağın hareket noktaları ile uyumludur. Yürürken ayak kaslarına ve kemiklerine dengeli yük binmesini sağlar. Çocuklara giydirilen ayakkabılar sağlıklı ayak ve bacak gelişimini destekler. Ayak kemiklerinin doğru teşekkül etmesine yardımcı olur. Ortopedik ayakkabılar vücut dengesi için çok önemlidir. Doğru ayakkabı seçiminin ayak bileği burkulmalarına, bel ve sırt ağrılarıyla çabuk yorulmalara yol açabilir. Ayağındaki basış bozukluğunun farkında olmayıp buna bağlı olarak, özellikle ileri yaşlarda düşen kırık, çatlak ve ciddi kas zedelenmeleriyle karşılaşanlar vardır.

Çocuğunuzda Basış Bozukluğu Varsa Ortopedik Ayakkabıyla Önlenebilir

Çocuklarda en sık karşılaşılan problemler düz tabanlılık, doğuştan çarpık ayak ve topuk, ayak ve tırnak batması olarak sayılabilir. Basış bozukluklarına bağlı olarak çocuklarda çabuk yorulma, sık sık ayak bileği burkulması ve düşme, ayak, bacak ve bel ağrısı gözlemlenebilir.

Basış bozuklukları doğru ortopedik ayakkabı kullanımıyla önlenebilir. Taban düşüklüğü olanlarda böyle bir ayakkabı giyilmezse yaşlılık zamanlarında ağırlığa ayak bileği şekil bozuklukları, ayak baş parmağının yanında kemik çıkması ve ayak parmaklarında deformasyonlara rastlama olasılığı artar.

Çocuğunuzun Ayakkabı Numarasını Nasıl Hesaplarsınız?

Aşağıdaki ayakkabı beden tablosunda çocukların santimetre (cm) cinsinden ayak uzunluğu ile Türkiye, İngiltere ve Amerika ayakkabı ölçüleri verilmiştir. Verilen ölçüler çocukların ayak numarasını yaklaşık olarak görmenizi sağlar. Her yeni ayakkabı satın almada çocuğun ayağını cm cinsinden ölçmeniz yararlı olur.

Çocuklar İçin Ayakkabı Ölçü Tablosu