Medya Okuryazarı Çocuklar Yetiştirmek

Medya, günümüzde her yeri kuşatıp kamusal ya da özel alan ayrımı olmaksızın her mecrada karşımıza çıkıyor. Artık yalnızca televizyon, gazete, radyo gibi geleneksel formlarda değil, ceplerimizde taşıdığımız akıllı telefonlarda da sosyal medya/dijital medya olarak hayatımızda yer alıyor. Medya aracılığıyla oluşturulan mesajlar, topluma ulaşırken çeşitli amaçlarla üretilirler ve her bir medya mesajının birer üreticisi vardır. Toplumsal yaşam içerisinde, faaliyette olduğumuz her an, baktığımız, gördüğümüz, işittiğimiz birçok medya mesajı ile karşı karşıya kalıyoruz. Bizler medya ile ilgilenmiyor olsak bile, medya mesajlarının sınırsızca her ortamda dolaşımda olması ve karşımıza çıkması, bu mesajların doğru ve etkin şekilde alımlanması gerekliliğini de beraberinde getiriyor. Okuryazar olmak, medya mesajlarını doğru okuyabilmek ve yorumlayabilmek için yeterli değildir.

Medya mesajlarının özellikle çocuk izleyiciler tarafından doğru şekilde okunabilmesi çok önemli ve hassasiyet gerektiren bir durumdur. Erken çocukluk döneminde (yaşamın ilk 6 yılında) soyut kavramlar henüz gelişmediği için, çocuklar medya aracılığıyla gördükleri ve duydukları mesajları yetişkinler gibi anlamlandıramaz. Bu nedenle çocukların izledikleri, okudukları, duydukları içerikler ve oynadıkları oyunlar yaşlarına uygun olmalıdır.

Televizyon/video platformlar için üretilen içerikler, çocuklar için her zaman uygun olmayabilir. Çizgi filmlerde veya programlarda şiddet, olumsuz örnek oluşturabilecek davranışlar çocukların karşısına çıkabilir. Öte yandan bu zararlı içeriklere yoğun olarak maruz kalan ve uzun saatler ekran karşısında zaman geçiren çocuklar, fiziksel (göz bozuklukları, beyin gelişimindeki deformasyonlar vb.) ve ruhsal olarak olumsuz etkilenebilir. Bu nedenle medya mesajlarıyla kuşatıldığımız günümüzde çocuk ve ebeveynlerin medya okuryazarlığı konusunda bilgilendirilmesi oldukça önemlidir.

Ebeveyn olarak öncelikle yapmanız gereken, çocukları her tür medya içeriği ile kontrolsüz şekilde baş başa bırakmamaktır. Çocuklar dijital ortamda faaliyet gösterirken onların ihtiyaçlarına ve taleplerine dikkat edilmelidir. Dijital dünya sürekli yenilenmekte ve güncellenmektedir. Yoğun çalışma temposu içerisinde birçok aile, çocukların takip ettiği yenilikleri, kullandıkları cihazları, aktif oldukları çevrimiçi ortamları ve ziyaret ettikleri web sitelerinden haberdar olamamaktadır. Ebeveynler, çevrimiçi platformların hazırladığı rehberlerden faydalanmalı, dijital dünya ile ilgili bilgi ve becerilerini geliştirmeli, yani bir bakıma, çağa ayak uydurmalıdır.

Çocuklarının en temel rol modeli ebeveynlerdir. Çocuğunuzun ne izlediğini, neleri sevdiğini, hangi sosyal mecraları kullandığını, kimlerle iletişim kurduğunu, hangi oyunları oynadığını onu suçlamadan ve kaygılara kapılmadan yakından takip edin. Dijital medya okuryazarı çocuk yetiştirmenin en temelinde bulunan unsur, eleştirel düşünen ve her şeye körü körüne inanmayan çocuklar yetiştirmektir. Gördüğünü, işittiğini sorgulayan, neyin neden yapıldığını anlamlandırmaya çalışan çocukların bu fikirsel sürecine destek olunmalıdır. Erken çocukluktan itibaren hangi içeriklerin ve oyunların neden zararlı ve yararlı olduğunu anlatın. Öncesinde belirlediğiniz içeriklerin arasından seçim yapmasına izin verin. Okul öncesi dönemden başlayarak çocukların iyi birer medya okuryazarı olmaları için; yaratıcı faaliyetlerinin desteklenmesi, çevrimiçi ortamlardaki dinamiklerin takip edilmesi, sınırların net olması ve süreye dikkat edilmesi gibi hususlar oldukça önemlidir.