Çocuk İçin Oyun Neden Çok Önemli?

Oyun yaşamın hemen her döneminde, özellikle erken çocukluk döneminde farklı bir öneme sahiptir. Erken çocukluk döneminde, üç-altı yaş çocukları oyunda etkin rol almaktan hoşlanır ve deneyimlerini oyuna dönüştürmek isterler. Oyun çocuğun yaşamındaki birçok amacı gerçekleştirir.

Oyun, çocukların nesneleri üst üste koyma gibi işlemlerde el-göz koordinasyonu, hareket ve duyuların eş zamanlı kullanımını gerektiren duyu motor becerilerinin gelişimini destekler. Dış mekanda oynarken etraflarında yaşayan çeşitli canlılar hakkında çoğu şeyi öğrenir, bir kazayı veya ezilmiş bir karıncayı gördüklerinde yaşam döngüsünü keşfedebilir, yağmurdan sonra doğadaki her şeyin ne kadar farklı göründüğünü tüm duyuları ile hissedebilirler.

Oyun çocuğa ileri öğrenmeler için temel oluşturacak olan bilgileri edinme fırsatı sağlar. Örneğin, tuğla ile oynarken denge kavramını öğrenir. Suyla oynayarak hacim kavramını anlar. Sosyal oyun, bir gruba nasıl dahil olunması ve onlar tarafından kabul edilmesi, diğerleri ile güç ve anlaşma dengesini nasıl kurması ve başarılı bir grup içi etkileşiminin anahtarı olan sosyal alışveriş kavramını nasıl uygulaması gerektiği konularında deneyim fırsatı sağlar.

Oyun yetişkinlerin isteklerine uymakta hissedilen baskıyı dengeler. Oyun çocuğa çevresine hakim olma fırsatı verir, hayal gücünü kullanarak oyunun senaryosunu yaratır, oyun ilerledikçe seçme ve karar verme gücünü kullanır. Oyun çocuğun tepki repertuarını genişletir, farklı düşünebilme, birden çok cevap üretebilme becerisini gerektirir. Belki de çocukları - ve yetişkinleri de - mutlu etmesi oyunun en önemli amacıdır. Hangi durumda olurlarsa olsunlar, tüm çocuklar oyunla mutlu olmaktadır.

Oyunları hakkında çocukları dinlemek ve gözlemlemek, ebeveynlere ve eğitimcilere çocukların gelişimlerini desteklemeye yönelik planlama yapmalarına yardımcı olur. Çocuklar oynayamıyorsa ve oyunları gelişmiyorsa, o zaman oyun öğrenmeyi destekleyemez. Oyun, gelişimin ve öğrenmenin tüm yönleri ile ilişkilidir. Çocukların gelişim sürecinde başarılı olmaları için, yaratıcı ruhları ile eğlenerek öğrenme isteklerini canlı ve aktif tutmak gerekir. Yetişkin bireyler, öğrenmeyi sadece sessizce oturma, dinleme ve etkinlik sayfalarını tamamlama olarak düşünebilirler. Aksine, oyun oynamak çocukların bilgileri aktif bir şekilde keşfetmelerine, sosyal etkileşim kurmalarına, fiziksel etkinlikler ile kendilerini geliştirmelerine olanak sağlar.

Ebeveynler, eğitimciler ve çocukla ilgilenen tüm bireylere, çocukların gelişimini desteklemek için tek başına ve birlikte oyun oynama fırsatları sağlamanın önemini açıklamak gerekir. Oyundan ve uyarıcı ortamdan yoksun olan çocuğun beyin gelişimi zarar görür, gelişimi kısıtlanır. Günümüz çocuklarının önceki nesle göre hızlı yaşam stilleri, aile yapısındaki değişimler, akademik etkinliklere ilginin artması nedeniyle serbest oyunları azalmıştır. Oyun yoksunluğu televizyon izleme, video oyunları, internet etkinliklerine çocukların çok fazla zaman harcaması ile ilişkilidir, oyun alanlarının azalmasının da etkisi vardır.

Zenginleştirilmiş ev ve kurum ortamları çocuğun gelişimini kolaylaştırır. Çocukların oyun oynarken, kesintiye uğramayacak bir zamana, alana, materyallere, çoğu zaman da arkadaşa ihtiyaçları vardır. Çocukları oyun oynarken izleyen yetişkin, iki çocuğun tek başına oynayan bir çocuğa oranla daha uzun süre oyun oynayacağını ve daha karmaşık oyunda yer alacağını gözlemleyebilir. Yetişkinler çocukları oyunda gözlemlediklerinde veya çocuk odaklı oyunda onlarla birlikte olduklarında, dünyayı çocukların bakış açısından görmek için eşsiz bir fırsat kazanırlar.

Çocukların dünyasına bir göz atma fırsatı bulan yetişkinler, çocuklarla daha etkili iletişim kurmayı öğrenir ve onlara rehberlik sunmaları için ortam verilir. Yetişkinler çocuklara oyun materyalleri, oyun ortamı ile etkileşimler sağlayarak gelişimlerine katkı getirirler. Ancak çocuğun büyüme ve gelişme süreci içerisinde ihtiyaçları, ilgi ve dikkat süreleri değişiklik gösterir, bu değişiklikler oynadığı oyunlara yansır, yetişkin katkıları da değişir. Yetişkinler oyun yolu ile çocuklara aktif öğrenme deneyimleri sağlar. Çocuk oyun oynarken desteklendiğinde öğrenme fırsatları artar. Oyunu desteklemenin birçok yolu vardır. Yetişkinler çocuk oyununa doğrudan ve dolaylı destek verebilirler.

Oyuna Dışarıdan Destek:

Oyun ve öğrenme, çocukların oyun materyalleri ile ilişki kurabildiği ve onlara anlam verebildiği zaman önemli hale gelir. Günümüzde ticari oyun materyallerinin çoğu çocuğun ilgisini uzun süre çekmemektedir. Bu tür oyuncaklar dikkat çekici ve ancak karmaşıktır. Çocuk oyuncakla oynamaya başladığında oyuncağın esnek olmadığını ve sadece bir şekilde kullanılabileceğini anlar. Lego, blok tarzı oyuncaklar sürekli zorluk sunduğu gibi her türlü şeyin inşa edilmesine olanak verir.

Çocuğa oyunu sürdürmesi ve paylaşması için uygun ve yeterli materyal sağlanmalıdır. Örneğin, çocuklar oyunlarında yaşayacakları şehri kendileri oluşturmak, onu evler, dükkânlar ve yol tabelalarıyla tamamlamak isteyebilirler. Çocukların kendi kültürlerine ve yaşadıkları bölgeye ilişkin oyun materyallerinin de oyun ortamında yer alması, oyuna katılımlarını olumlu etkiler. Düzenli bir şekilde oyun materyalleri değiştirilmelidir.

Oyun Ortamı:

Öneriler:

Oyuna İçeriden Destek: Çocuğun yakınında ya da yanında yetişkin olabilir, ancak bu kişinin oyunda yer alması gerekmez. Bu kişi gerektiğinde koruyucu, rahatlatıcı ya da teşvik edici olmak için hazır olmalıdır. Yakınında bir yetişkin varken çocuklar daha uzun süre oyun oynar ve oyunları daha karmaşık olur. Oyunda yetişkin gözlemci olmalı, çocuk istediği zaman oyuna katılmalı ve rolü yetişkine çocuk vermelidir. Örneğin, çocuk “şimdi sen benim odamdasın, adın …., buraya gel ve benimle oyna” gibi sözler söylediğinde yetişkin çocuğun istediği rolü almalı ve onun istediği gibi oynamalıdır. Oyun yetişkin tarafından kontrol altına alınmadığı sürece çocuklar yetişkini bir oyuncu olarak kabul eder. Oyuna yetişkin tarafından yeni bilgiler veya eğlence katıldığında oyunun yönü değişir. Örneğin böcek bilimcisi gibi çocuğun tanımadığı bir rol model olarak yetişkin oyuna girebilir. Oyun sırasında sadece çocuğun güvenliğini etkileyecek bir durum meydana gelirse müdahale edilmelidir.

Oyun, çocuğun yaşam biçimidir. Önemli olan çocuğun seçtiği oyun ve oyun materyalleri ile oynaması, süreci belirlemesidir. Çocuk oyundan keyif alır, eğlenir, öğrenir ve böylece çocuğun bütüncül gelişimi desteklenmiş olur. Farklı ya da aynı gelişim döneminde bulunan çocukların farklı bireysel ilgi, ihtiyaç ve gelişim hızlarına sahip olmaları, seçilen oyunların ve materyallerin de farklı olmasını gerektirir. Çocuğun oynadığı oyunlar, gelişim aşamasıyla ilgili yetişkinlere ipuçları sağlar. Yetişkinler çocuğun ilgisini çeken, gelişimine destek sağlayan oyunlar ve oyun materyalleri hakkında bilgili olmalıdırlar. Bu bağlamda yetişkinler, çocuğun sahip olduğu gelişim özelliklerine uygun oyun oynamasını desteklemeli, oyun ortamı ve materyalleri sağlamalı, çocuk istediğinde oyuna katılmalı, güvenlik problemi oluşmaması için önlem almalıdır. Çocuklar kendilerine sunulmuş, sınırları belli, güvenli ortamlarda, kendi istek ve gereksinimleri doğrultusunda oyun oynadıklarında, oyun gerçek anlamına ulaşmış olur. Çocuklar yalnızca oyun oynamazlar, oyun oynamaya devam ettikleri sürece sağlıklı ve mutlu bireyler olarak gelişirler, öğrenirler.