Teknoloji Bağımlılığı Nasıl Önlenir?

Teknoloji “insanlığın hayatını devam ettirebilmek amacıyla doğaya ve toplumun ürünlerine kattığı her tür maddi yaratı” olarak tanımlanır. Teknoloji hem insanlara fayda sağlamakta hem de bazı bireylerde birtakım sorunların ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bu sorunlardan biri de teknoloji bağımlılığıdır.

Bağımlılık, “zarar verici sonuçlarına rağmen vazgeçilmesi mümkün olmayan bir deneyime bağlılık” olarak tanımlanmaktadır. Bağımlılık denilince genellikle tütün, alkol gibi madde ile ilgili bağımlılıklar akla gelmektedir. Artık günümüzde dijital dünyaya kapılarını açan teknolojik araçlara bağımlılık oldukça fazladır. Bunların başında cep telefonu, bilgisayar, tablet ve oyun konsolları gibi ekranı olan teknolojik araçlar gelmektedir. Bireyi teknolojiye bağımlı kılan en önemli faktörlerden birisi diğer insanlarla etkileşime girilebilmesidir. Akran ilişkilerinin ön planda olduğu ergenlik döneminde çevrimiçi oyunlar, sanal ortamda sürekli bulunma gibi kolay iletişim kurabilmeye sebep olur. Bu etkileşimin kontrolsüz ve yoğun bir şekilde devam etmesi çocuğun günlük yaşamını olumsuz etkiler, sorumluluklarını aksatmasına yol açabilir. Böyle bir durumla karşılaşmamak için

sınırlı, süreli ve kontrollü

kullanıma mutlaka dikkat edilmesi gerekir. Aksi takdirde bağımlılığa dönüşmeye başlayan kullanıma sınırlama getirilmek istediğinizde

öfke, çatışma ve yalan söyleme

davranışları ile

akademik başarısızlık

sonucu ile karşılaşabilirsiniz.

Çocuklar, hayatın her alanında yer alan teknolojiyi bireysel, çevresel ve teknolojinin kendisine bağlı faktörlerden dolayı kullanır. Çocuğun gelişimi, kişilik özellikleri ve mizacı

bireysel faktörleri,

çocuğun model aldığı kişiler, aile bireyleri, arkadaşlarının teknoloji kullanım alışkanlıkları

çevresel faktörleri,

yaşamımızda giderek yeri artan teknolojik araç gereçler

teknolojinin kendisine bağlı faktörleri

ifade eder. Çocuğun teknoloji ile tanışma yaşı, kullanım süresi, kullanım amaçları, yalnız kullanıp kullanmadığı da oldukça önemlidir. Teknolojik ürünler, bireyleri daha fazla ekran başında tutmaya yönelik tasarlanmaktadır. Bu durum, çocukların teknolojiye karşı savunmasız kalmasına, her türlü bilinmeyen tehlikelere açık olmalarına sebep olmaktadır.

Çocuklarda teknoloji bağımlılığı; dil, bilişsel, sosyal-duygusal ve fiziksel gelişim alanlarında durağanlık, gerileme gibi birçok problemi ortaya çıkararak yaşam becerilerinde zorluk yaşamalarına sebep olabilir. Çocukların, eğitim dışında, günlük 2 saat eğlence amaçlı teknoloji kullanımı

hafif kullanım

; 2-8 saat arası kullanımı

riskli kullanım

; 8 saat kullanımı

orta derece bağımlılık

; 14 saat ve üstü kullanım ise

şiddetli bağımlılık

olarak değerlendirilmektedir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken teknoloji ile vurgulanan sadece bilgisayar veya akıllı telefon değil, çocukların maruz kaldığı veya kullandığı tüm ekranlar veya araçlardır.

Çocuklar teknoloji kullanırken dikkat edilmesi ve değerlendirilmesi gereken 3 durum;

1- Çocuğun eğlence amaçlı teknolojik araç/ekran kullanım süresi.
2- Çocuğun kullandığı teknolojik araçların/ekranların sayısı, türü ve teknolojik araçlarla/ekranlarla neler yaptığı.
3- Teknolojik araçların/ekranların çocuğun gelişimine etkisi.

Çocukların verdiği teknoloji bağımlılığının habercisi bazı işaretler, araçların kullanımının olumsuz sonuçlandığını ve müdahale gerektirdiğini gösterebilir. Bu işaretler; teknoloji kullanım süresini artırma, teknoloji kullanımını aşerme, teknolojiyi kullanamadığında sinirlenme ve öfkelenme, teknoloji kullanımı kısıtlandığında çatışma yaşamadır. Kullanım davranışlarını incelerken, bir davranışın ne zaman bir soruna ve sorunun ne zaman bağımlılığa dönüştüğünü belirlemek oldukça güç olabilir. Ebeveyn bağımlılığa karşı önlem almalı, çocuğun aşırı kullanımına sınırlamalar getirmeli ve doğru kullanım ile ilgili rol model olmalıdır. Kurallar, çocukla birlikte belirlenip yazılı hale getirilmelidir.

Teknoloji kullanım süresi sınırlamaları yaşlara göre aşağıdaki şekilde olmalıdır:

Doğumdan

2 yaşa

kadar

ekran kullanılmamalıdır.

Ancak bebeklik döneminde müziğin önemi göz ardı edilmemelidir. Bu dönemde radyo gibi ekransız araçlardan müzik ve ninniler dinletilebilir. Televizyon, akıllı telefon, bilgisayar veya tabletten müzik açıldığında, bebek sesin kaynağını arayacağı için ekrana maruz kalabilir.

2-5 yaş

arasında ekran süresi günde

1 saat

ile sınırlı olmalıdır. Bu dönemde ebeveynle birlikte, belirlenmiş bir amaç doğrultusunda ekranlar kullanılmalıdır. Ekranları amaçsız, kontrolsüz bir şekilde veya e-bakıcı olarak kullanmak, çocuğun bazı alışkanlıklarının (beslenme, uyku vb.) kazanımını ve gelişimini (dil gelişimi, sosyal-duygusal gelişim vb.) olumsuz etkileyebilir.

5-10 yaş

arasında

1-1,5 saat

arasında sınırlı olmalıdır.

11 yaş ve sonrasında

ekran kullanımı bireysel sorumluluklar verilerek aile takibiyle olmalıdır.

Süre sınırlamalarının yanı sıra çocuğun akıllı telefon, TV gibi kişisel cihazlara sahip olması konusunda acele edilmemelidir. Özellikle ilkokul döneminde ödül olarak bu tür araçların verilmemesi veya veriliyorsa kullanım kurallarının net olarak belirlenmesi, takip edilebilmesi önemlidir. Cep telefonu gibi araçlar ergenlik döneminde kullanım amacı ve kurallar belirlenerek alınabilir.